U toku je najveća muzejska manifestacija u Srbiji "Muzeji za 10". Tokom sedam dana, u 48 gradova u 76 muzeja i srodnih institucija na 120 lokacija ulaz na izložbe i prateće programe je besplatan. Sudeći po programu, ove godine tek nekoliko učesnika je priredilo nove izložbe. Uglavnom su u okviru aktuelnih postavki organizovani posebni programi. Treba istaći da je ostvareno i nekoliko gostovanja izložbi van matičnih institucija, što je svakako jedna od vrednosti ove manifestacije.

Zamišljena ambiciozno, sa ciljem da vrati publiku u muzeje, ova manifestacija je tokom proteklih pet godina menjala svoju koncepciju. Prvih godina trajala je 10 dana, a muzeji su bili otvoreni od 10 do 22 časa. Međutim, manji muzeji, pogotovo u unutrašnjosti, nisu uspevali da održe taj tempo, pa je poslednje dve godine skraćeno trajanje manifestacije na sedam dana, sa uobičajenim radnim vremenom (mada ima i odstupanja). Tokom godina, smanjivao se i broj premijernih izložbi, ali su zato muzeji postali pozornica koncerata, književnih večeri, pozorišnih predstava, što je rezultat nastojanja da muzeji prevaziđu klasičnu sliku o sebi. Tome je posvećena i ovogodišnja tema manifestacije "Muzeji kao središta kulture: budućnost tradicije", čiji je fokus na novoj ulozi muzeja kao aktivnih učesnika u njihovim zajednicama. Nekada statične institucije, muzeji redefinišu svoju ulogu kako bi postali interaktivniji, još više okrenuti ka publici i zajednici, fleksibilniji, prilagodljiviji i dinamičniji. Muzeji postaju stecišta kulture i funkcionišu kao platforme u kojima se spajaju kreativnost i znanje, a posetioci mogu da učestvuju u stvaranju, da razmenjuju ideje i međusobno komuniciraju.

Osnovni cilj "Muzeja za 10" je, ipak, stvaranje navike kod publike da posećuje muzeje. Prema rezultatima istraživanjima, oko 40 odsto posetilaca ove manifestacija inače ne posećuje muzeje što znači da je njeno postojanje uspešno, ali kao se ona završi, tek svaki treći poseti muzej jedan do tri puta godišnje, pa se posetioci "Muzeja u 10" ne mogu smatrati stalnom muzejskom publikom.

Ove, kao i prethodnih godina, posetiocima je dostupan raznovrstan program. Pomenimo izložbu slika Milana Konjovića "Dubrovnik, Mlini, Cavtat" u Narodnom muzeju u Zrenjaninu, u Vrbasu se bave doseljavanjem Rusina, Ukrajinaca, Mađara i Srba u taj grad izložbom njihovih tradicionalnih predmeta, muzike i običaja, u Muzeju pozorišne umetnosti je otvorena izložba "Bora Todorović u delima Aleksandra Popovića i Dušana Kovačevića" u okviru koje su prikazani snimaci predstava i filmovi poznatog glumca…

Jedina izložba strane umetnosti tokom manifestacije je "Berninijeva škola i rimski barok. Remek-dela iz palate Kiđi u Ariči" u Narodnom muzeju u Beogradu. Osim ove gostujuće izložbe, izdvajamo i izložbu Muzeja primenjene umetnosti priređenu povodom ove manifestacije, "Hiljadu i druga noć", kao podsećanje na prvi umetnički bal u Beogradu kroz radove Dušana Jankovića.

BERNINI I RIMSKI BAROK

Otkako je pre devet meseci otvorena obnovljena zgrada Narodnog muzeja, organizovane su dve gostujuće strane izložbe: Nacionalnog muzeja Kine iz Pekinga i pomenuta "Berninijeva škola i rimski barok" o počecima italijanskog baroka i o jednom od najznačajnijih predstavnika tog perioda, Đovanija Lorenca Berninija. Skulptor, arhitekta, slikar, dizajner, Bernini je izveo niz skulptorskih i arhitektonskih radova u unutrašnjosti Crkve Svetog Petra u Rimu, a među najpoznatijim arhitektonskim radovima su Crkva Svetog Andreja na Kvirinalu i Skala Ređa (kraljevske stepenice) u Vatikanu. Tokom dugog i plodnog života sarađivao je sa nekoliko papa, među kojima i sa Aleksandrom VII Kiđijem, kao i sa papinim nećakom Flaviom, mecenom umetnika. Plemićka porodica Kiđi je u Ariči, nadomak Rima, imala letnjikovac, koji je zahvaljujući Berniniju pretvoren u baroknu palatu. Danas je tu muzej. Na izložbi u Narodnom muzeju je 55 dela iz Palate Kiđi, među kojima su osim Berninijevih i dela italijanskih, francuskih i flamanskih umetnika koji su stvarali u Rimu tokom 17. veka: Đovanija Batiste Gaulija, Đuzepea Čezarija poznatog i kao Kavalijer d’Arpino, Matije Pretija, Andree Pocoa, Đačinta Điminjanija, Pjetra da Kortona…

Lidija Ham, viši kustos i PR Narodnog muzeja, objašnjava da je "na ovoj izložbi najveći broj eksponata ulja na platnu, što direktno vezanih za Berninija, što umetnika iz njegovog okruženja, ali i dela primenjene umetnosti, komad kožne zidne obloge koju je dizajnirao i osmislio Bernini, luster koji je kreirao, delovi kočija koje je konstruisao za kraljicu Kristinu od Švedske. Posetioci kroz te predmete mogu da steknu utisak o multimedijalnosti koju je odlikovao barok."

Na izložbi su prikazana i dva portreta samog Berninija, rađena u bakrorezu, jedan koji prikazuje ovog umetnika na početku karijere, a drugi u već poznim godinama. Iako je umetnost baroka bila uglavnom apoteoza crkve, religioznih redova i velikih kardinalskih porodica, izloženo je i platno Matije Pretija koje prenosi jednu realnu sliku iz 17. veka – stradanje od kuge. Na njemu je prikazano odnošenje i bacanje mrtvih, ali i potresna scena deteta koje još uvek pokušava da sisa mleko umrle majke. Izdvojimo i sliku Sanguis Cristi Guljelma Kortezea, poznatog kao Borgonjone: raspeti Hrist iz čijeg tela teku potoci krvi. Nalazila se u Berninijevoj spavaćoj sobi.

Pored niza portreta crkvenih velikodostojnika i plemića, na izložbi se mogu videti i portreti rimskih plemkinja, deo kolekcije od 30 portreta koji je naručio Flavio Kiđi. Čest motiv izloženih slika su i scene iz grčkih mitova, a jednu od njih, Orfej i Euridika napuštaju podzemlje, naslikao je Đuzepe Čezari u čijoj čuvenoj radionici u Rimu je jedno vreme radio i Karavađo.

Izložba u Narodnom muzeju organizovana je povodom 140 godina diplomatskih odnosa Srbije i Italije, u saradnji sa Italijanskim institutom za kulturu. Njen autor je profesor Frančesko Petruči, konzervator muzeja u Ariči. Desilo se da je radeći na ovoj izložbi, gospodin Petruči otkrio u stalnoj postavci Narodnog muzeja jedno delo za koje se do sada nije znao autor. Ispostavilo se da je to Beinaskijeva slika iz njegovog ranog perioda, pa u njenoj legendi više neće pisati "delo nepoznatog umetnika".

PRVI UMETNIČKI BAL U BeOGRADU

Do tada neviđen spektakl, prvi umetnički bal u Beogradu, održan je 1923. godine. U pripremi bala učestvovala je celokupna tadašnja umetnička elita – pisci, slikari, vajari, balerine, muzičari… Zbog velikog interesovanja, sale dva hotela "Kasine" i "Pariz" (više ne postoji) spojene su improvizovanim tunelom. Nažalost, osim svedočenja nekih od učesnika, starih fotografija i arhivskih dokumenata, jedino su sačuvana dela Dušana Jankovića rađena namenski za bal "Hiljadu i druga noć", njegov plakat za bal i nacrti kostima.

Bal je organizovan da bi se prikupio novac za izgradnju prve umetničke galerije u Beogradu "Cvijeta Zuzorić". Na tu ideju došao je pesnik Rade Drainac koji je prisustvovao sličnim balovima u Zagrebu, a prihvatio ju je Branislav Nušić, tada načelnik umetničkog odeljenja Ministarstva prosvete. Nušić je pronašao i sponzora, Đorđa Đuricu Đorđevića, čija će supruga Krista Đorđević biti dugogodišnja predsednica Društva prijatelja "Cvijeta Zuzorić". U dekorisanju prostora za ovaj bal učestvovali su Jovan Bjelić, Toma Rosandić, Sreten Stojanović, Petar Dobrović, Ignjat Job, Pjer Križanić i Beta Vukanović. Po libretu Marka Ristića izveden je balet Služiteljeva metla, a Todor Manojlović je napisao dijalog Arlekina i Šarla – Čarlija Čaplina (glumili Marko Kujačić, poznati slikar i Boško Tokin, pisac i filmski kritičar). Na balu je sviran džez, koji se samo godinu dana ranije pojavio u Beogradu.

Ovo je bio prvi u nizu balova, a Dušan Janković, u to vreme mlad umetnik na početku uspešne karijere u Parizu, pozvan je da učestvuje u organizaciji bala. Bojana Popović, autorka izložbe objašnjava da je delo Dušana Jankovića bilo poznato i Beogradu, bez obzira što je on živeo u Parizu. "Pozvan je da uradi dekoracije za mali bife i on ga je ukrasio, za to vreme popularnim stilom negrofilije, kubizma. Ali u njegovim radovima ima i elemenata narodnih ornamenata, detalja sa pirotskih ćilima. Trudio se da svoj stil obogati lokalnim i nacionalnim, da ornament narodnog veza modernizuje i da ga utka u svetske tokove. Tako je sebe učinio drugačijim, i zbog toga su ga i Francuzi poštovali." Dušan Janković je diplomirao slikarstvo u Nacionalnoj školi dekorativnih umetnosti u Parizu. Bavio se grafičkim dizajnom, opremom i ilustrovanjem knjiga, oblikovanjem i dekorisanjem predmeta od porcelana i keramike, opremanjem enterijera, tekstilom, modom, grafikom, arhitekturom. Bio je saradnik izdavačkih kuća Flamarion i Larus, kao i nacionalne manufakture porcelana u Sevru. Pre nekoliko godina njegov plakat za ovaj bal bio je izložen u Francuskoj među delima svetskog art-dekoa i izazvao je veliku pažnju. Ovdašnje posleratno siromaštvo, odijum prema građanskoj umetnosti i sklonost ka zaboravljanju doprineli su da Dušan Janković bude jedan od naših mnogobrojnih zaboravljenih umetnika. Zahvaljujući dr Vladimiru Roziću, velikom poznavaocu međuratne likovne umetnosti koji je priredio izložbu dela Dušana Jovanovića prvo 1966. godine, a potom i veliku retrospektivnu izložnu 1987. godine, raste interesovanje za njegov rad, a radovi postaju deo zbirki Narodnog, Muzeja savremene umetnosti i Muzeja primenjene umetnosti.