Uz tridesetogodišnjicu "crvenog" terorizma
Bader, Majnhof, Karlos, Dolanc
Jedan od retkih neospornih iskaza o terorizmu jeste da teroristi nikada ne uspevaju da postignu cilj za koji se navodno bore, sem jednog. Reč je o želji, formulisanoj na razne načine, da se "raskrinka" država kao represivni aparat, tj. da stvari postanu gore no što su bile. Ni tamo gde je delovala "leva" gradska gerila stvari se nisu izmenile u pravcu u kome su teroristi to želeli, ali je zato život postao naporniji i policija sve nametljivija
Brigite nas budi i za prošlost pita…
Polovinom februara ove godine jedan je nemački sud odlučio da se uslovno pusti na slobodu pedesetsedmogodišnja Brigite Monhaupt, poznata predvodnica terorističke Frakcije Crvene armije (RAF). Ona je odslužila minimalne 24 godine od pet kazni doživotnog zatvora za više krivičnih dela, od kojih su najpoznatija ubistvo bankara Jirgena Pontoa i hapšenje i ubijanje taoca Hansa Martina Šlajera, predsednika Udruženja nemačkih poslodavaca. Još jedan čuveni pripadnik Frakcije, Kristijan Klar, zatražio je pre nekoliko godina pomilovanje.
Pomenuta ubistva izvršena su za vreme "nemačke jeseni" 1977. godine, koja je bila samo jedno ispoljavanje "olovnih godina" od pre tri decenije – duboke krize društva i demokratije u mnogim delovima sveta, praćene terorističkim talasom marksističko-lenjinističke revolucionarne levice, koju su tada mnogi pogrešno zvali "anarhoteroristima". Mi, koji toliko malo pamtimo, trebalo bi da učinimo napor da se setimo Brigitinog boravka u Beogradu u maju 1978. godine, kada je po poternici bila uhapšena, zajedno sa saborcima Ziglindom Hofman, Rolfom Vagnerom i Peterom Jirgenom Bokom. Tadašnja vlast u SFRJ volela je da bude mirođija u svakoj levičarskoj čorbi. U atmosferi javnih izraza simpatija prema antikapitalističkim borcima, Okružni sud u Beogradu je zaključio da nema osnova za njihovu ekstradiciju i pušteni su da odu kuda žele. Ovo je javna strana ove epizode. Ima pak mnogo razloga da se veruje pričama da je Stane Dolanc, ondašnji glavni jugoslovenski "bezbednjak", neuspešno pokušavao da ih razmeni za neke političke krivce izbegle iz Jugoslavije u Nemačku. Dolanc i njegovi saradnici nisu se gadili terora i terorizma: mnogi kasniji heroji podzemlja i jugoslovenskih ratova "likvidirali" su za njihov račun razne vrste političkih emigranata. Preko Bliskog istoka, Brigite Monhaupt se vratila u Nemačku, izvršila nove terorističke napade i bila konačno uhapšena i osuđena 1982. godine.
PROTIV KAPITALIZMA: Frakcija Crvene armije jedan je od violentnih proizvoda studentske pobune u Nemačkoj 1968. godine, pokreta koji je duboko promenio ovu zemlju i oslobodio je zaostalih likova iz carske i nacističke prošlosti. Ekstremno krilo protesta hranilo se policijskom represijom i marksističko-lenjinističkom literaturom i, kako ćemo videti, nešto pomoći od istočnonemačke tajne policije Štazi. Prema osnivačima ove grupe, Ulriki Majnhof i Andreasu Baderu, bitka protiv kapitalizma nije se mogla dobiti bez revolucije koju – i to je razlika od klasičnog marksizma – ne mogu izvesti otupeli i potkupljeni industrijski radnici, već rezolutni mladi ljudi u najrazvijenijim zemljama, uz pomoć potlačenih naroda van kapitalističkog jezgra, naročito onih u Latinskoj Americi i na Bliskom istoku, pa čak i duševnih bolesnika (Monhaupt je pre ulaska u RAF bila član Socijalističkog kolektiva pacijenata)! Terorizam je bio pogodan metod, jer se uklanjanjem simbolično važnih ljudi udaralo na "karakternu masku" kapitalizma.
NEZAKONITA DECA ČE GEVARE: Evropske levičarske terorističke organizacije, od kojih su još najpoznatije italijanske Crvene brigade (BR), čiji su pripadnici 1978. oteli i ubili premijera Alda Mora, ideološki i teorijski bile su sledbenice Kastrovog saborca, Argentinca Ernesta Če Gevare. Za tadašnje i kasnije mlade generacije njegov je lik ostao simbol romantične, nesebične, neuspešne i nejasne pobune protiv sistema, utoliko uspešniji jer se iz udžbenika istorije preselio na pamučne majice koje mogu da nose i ljubitelji krajnje desnice. Gevarin pokret je u Latinskoj Americi propao jer se on uzdao u žarišta u unutrašnjosti, gde je očekivao da će mu se pridružiti nezadovoljni i obespravljeni seljaci i stvoriti vojsku koja će preuzeti vlast. To se nije desilo. U akciji koju je koordinisala CIA Gevara je 1967. godine uhvaćen u brdima Bolivije i streljan bez suda.
Gevara nije zagovarao terorizam. Njegovi sledbenici su pak neuspešnu ruralnu gerilu hteli da pretvore u urbanu gerilu, čiji bi fokus bio u glavnim gradovima i krupnim industrijskim centrima. Ponovo razočarani u radnike i seljake, promenu su hteli da potraže u terorističkim napadima na najosetljivije tačke sistema. Glavni "ideolog" latinoameričke gradske gerile bio je brazilski komunista Karlos Marigela, čiji je Mini priručnik gradskog gerilca postao obavezno štivo svakog borca u fokusu, kao što je to u XIX veku bio Katihizis revolucionara nihiliste Sergeja Nječajeva za svakog ruskog i anarhističkog teroristu. Oba ova "teorijska" dela bila su, u stvari, zbirke recepata za pravljenje bombi i taktičkih uputstava za napade i otmice, gde se pretpostavljalo da terorista ionako zna zašto sve to radi.
Jedan od najdoslednijih predvodnika gradske gerile delovao je u Urugvaju. Bio je to Raul Sendik, pravnik koji je počeo kao socijalista, pa je digao ruke od radnika na plantažama šećerne trske i repe, koje je hteo da osvesti i povede u sindikalnu borbu, i posvetio se borbi u gradskom žarištu. Bio je na čelu Tupamarose, terorističke grupe poznate u celom svetu, nazvane po nekadašnjem indijanskom poglavici Tupaku Amaru, borcu protiv španskog zavojevanja. Da bi pokazali da ratuju protiv svetskog kapitalizma, tupamarosi su otimali i evropske i severnoameričke diplomate u akcijama koje bi Marigela nazvao "oružanom propagandom". Dostigavši vrhunac početkom osme decenije, gradska gerila u Latinskoj Americi ne samo što nije postigla nijedan od svojih ciljeva već je izazvala oštru reakciju vlasti i okoline i podršku "energičnim" vojnim režimima, koji su se potom više od deset godina surovo obračunavali sa svim liberalnim ljudima, označavajući ih kao teroriste.
KARLOS SUPERSTAR: Na trikontinentalnom spoju borbe protiv buržoaske države najviše se proslavila najživopisnija figura tog talasa terorizma. Bio je to Iljič Ramirez Sančez, sin meksičkog advokata koji je obožavao Oktobarsku revoluciju i svojim sinovima nadenuo imena Vladimir, Iljič i Lenjin. Iljič je poznatiji po nadimku Karlos, koji je dobio kao aktivista Narodnog fronta za oslobođenje Palestine (PFLP), u čije je ime izveo svoj najspektakularniji poduhvat, napad 1975. godine na skup visokih funkcionera Organizacije zemalja izvoznika nafte (OPEC) u Beču, u društvu troje nemačkih revolucionara. Pošto zadatak nije obavio do kraja (nije ubio sve delegate, a naročito ne famoznog saudijskog ministra Zakija Amanija – ali izgleda nije ni predao sve pare od otkupa), postepeno je gubio ugled i milost u arapskim krugovima. Osnovao je svoju "multietničku" grupu za borbu za Palestinu, koja je u devetoj deceniji pokušala nekoliko napada u zapadnoj Evropi. Prilikom pokušaja hapšenja u Parizu Karlos je ustrelio nekoliko policajaca i time dobio Francusku za najljućeg neprijatelja. Kada se "smirio" u Sudanu, francuski agenti su ga 1994. pod narkozom oteli iz operacione sale. U Francuskoj je osuđen na doživotnu robiju, kaznu koju još izdržava. Kao kakvoj mitskoj ličnosti, Karlosu su se pripisivali i podvizi s kojima nema veze, kao što je napad na izraelske atletičare na Olimpijadi u Minhenu 1972. i otmica "Er fransovog" aviona za Entebe 1976. Neki su ga zvali i Šakal, misleći da je on uzor za čuvenu istoimenu knjigu Frederika Forsajta o čoveku koji je unajmljen da ubije Šarla de Gola.
Pošto je Udba imala čak više simpatija za Palestince, no za mlade zapadnoevropske revolucionare građanskog porekla, i Karlosovo lišenje slobode u Beogradu 1976. kratko je trajalo: pušten je da ode u Irak. Za razliku od Monhauptove, ne pamti se nikakav sudski postupak.
VRHUNAC I PAD: Klimaks i početak kraja Frakcije Crvene armije bio je takođe povezan s nemačko-palestinskom saradnjom. Naime, neki istorijski vođi RAF-a (Bader, Majnhof, Gudrun Enslin, Jan Karl Raspe, Irmgard Meler) bili su već 1975. smešteni u novosagrađeni zatvor Štamhajm, zavod najviše sigurnosti, koji su zbog totalne izolacije (senzorne deprivacije) kritikovali mnogi psiholozi i pravnici. Majnhofova se ubila u zatvoru (u šta su tada mnogi sumnjali), a ostali su posle procesa od gotovo 200 dana osuđeni na doživotnu robiju. Pripadnici RAF-a su se spremali da ih oslobode tako što će uzeti za taoca pomenutog Šlajera, a njihovi prijatelji iz arapskih organizacija oteti avion Lufthanze na putu iz Majorke i narediti mu da se spusti u Aden. U oba slučaja se od nemačke vlade tražilo da oslobodi sve zatvorenike iz Štamhajma (a otmičari aviona su pride hteli još i 15 miliona dolara). Pošto nije bilo očekivane reakcije, pilot aviona je izveden pred "revolucionarni tribunal" i ubijen, a kopilotu je dozvoljeno da odleti u Mogadiš u Somaliji, gde su avion napali pripadnici elitne nemačke policijske jedinice GSG 9 i usmrtili sve otmičare. Kada je ova vest stigla u Nemačku, oteti Šlajer je odmah ubijen, a vodeći štamhajmski zatvorenici su zatečeni mrtvi ili teško ranjeni. Bader i Raspe su imali rane od vatrenog oružja, Enslin je nađena obešena, a Irmgard Meler, koja je preživela, bila je izbodena nožem. Sada se smatra da su izvršili samoubistvo zbog neuspele operacije njihovog oslobađanja, dok su tada, a i sada, mnogi mislili da ih je likvidirala razjarena nemačka policija. Nema dokaza za poslednju tvrdnju, a prisustvo vatrenog oružja objašnjava se time što su branioci ove grupe i sami bili fanatizovani simpatizeri RAF-a.
U Italiji je šok izazvan otmicom i ubistvom Alda Mora bio velik, jer je on smatran za umerenog političara koji je hteo da postigne "istorijski kompromis" sa (u Italiji tada vrlo jakim) komunistima. Očigledno je taj kompromis najviše smetao Crvenim brigadama: kao simbolička poruka, Morovo beživotno telo ostavljeno je u rimskoj uličici tačno na sredini između sedišta Demohrišćanske i Komunističke partije. Međutim, italijanske vlasti su izašle na kraj s terorom krajnje levice na manje žestok način: iskorišćene su svađe i surevnjivosti u samim Crvenim brigadama i srodnim organizacijama i ustanovljen je sistem potkazivača i zaštićenih svedoka, kasnije oproban u borbi s mafijom i kopiran u mnogim zemljama.
TEORIJA I PRAKSA: Aktivisti i teoretičari levičarskih terorističkih pokreta proizveli su nesrazmerno mnogo štampanih spisa, koji su se od 1970. pa sve do 1990. mnogo čitali. Ako nisu priručnici za borbu, kao Marigelin, uglavnom su vrlo dosadna razrada marksizma-lenjinizma s namerom da se opravda terorizam, koji "klasici" nisu odobravali. I poslednji zvanični znak života, koji je 20. aprila 1998. dala Frakcija Crvene armije, napisan je starmalim marksističkim jezikom, koji je u nemačkoj verziji naročito drven.
"Pre gotovo 28. godina, 14. maja 1970, u jednoj oslobodilačkoj akciji nastao je RAF. Danas obustavljamo ovaj projekat. Gradska gerila u obliku RAF-a sada je istorija."
HLADNI RAT I VEZE S ISTOČNIM BLOKOM: Vreme je da se konačno ustanovi odnos gradske gerile i hladnog rata. Ko god bi pre 1989. godine pretpostavio da teroriste krajnje levice pomažu odgovarajuće službe SSSR i drugih zemalja "realnog socijalizma", proglašavan je za teškog reakcionara. Sada, međutim, postoje neki nepobitni dokazi, mada stvar nije istražena do kraja. Iz Nemačke Demokratske Republike Štazi je, osim članove RAF-a, pomagao i Karlosa i njegove organizacije. Karlosa, koji je jedno vreme živeo u Budimpešti, angažovala je i Čaušeskova Sekuritatea da napadne zgradu Radija Slobodna Evropa (tada u Minhenu) i ubije rumunske disidente. Glavni zaštitnik Crvenih brigada bila je čehoslovačka obaveštajna služba. Komunistička partija Italije, koja je bila ozbiljna i politički uspešna organizacija, tražila je od sovjetskog ambasadora da naredi čehoslovačkim agentima da "smanje doživljaj", jer je i sama u isto vreme nastojala da se iskobelja iz kompromitujućeg zagrljaja KGB-a i odbrani od optužbi za terorizam.
EPILOG: Danas se o nekadašnjim slavnim terorističkim vođama može uglavnom čitati u odlukama tela za odbranu ljudskih prava (koja su oni nekada prezirali kao sentimentalnu buržoasku izmišljotinu). Ostareli Karlos je od Evropskog suda za ljudska prava tražio da osudi francuske vlasti jer su ga u samici držale više od osam godina, što je Sud odbio da proglasi mučenjem i nečovečnim postupanjem, ali je zamerio Francuskoj što osuđenik nije imao efikasan pravni lek pred nacionalnim sudom. Raul Sendik se uporno žalio Komitetu UN-a za ljudska prava, sve dok prevremeno nije pušten na slobodu.
Jedan od retkih neospornih iskaza o terorizmu jeste da teroristi nikada ne uspevaju da postignu cilj za koji se navodno bore, sem jednog. Reč je o želji, formulisanoj na razne načine, da se "raskrinka" država kao represivni aparat, tj. da stvari postanu gore no što su bile. Ni tamo gde je delovala "leva" gradska gerila stvari se nisu izmenile u pravcu u kome su teroristi to želeli, ali je zato život postao naporniji i policija sve nametljivija. Ljudi su već pozaboravljali one divne dane kada su aerodromi izgledali kao kafanske bašte, kada nije bilo dosadnih i ponižavajućih pretresa i kad su –kao kod nas u Podgorici (Titogradu) – rođaci mogli da uđu u letelicu i isprate svoje najmilije. Posle šokantnih terorističkih napada građanstvo dobrovoljno pristaje da se odrekne dela slobode, da ustupi više ovlašćenja policiji, da ga više kontrolišu i prisluškuju, da ima slabije mogućnosti za odbranu na sudu, da za osumnjičene za terorizam manje važi pretpostavka nevinosti itd. Ono što je tada počelo nastavilo se još drastičnije posle 11. septembra 2001.
Talas terorima kroz koji sada prolazimo pokazuje da su mladi marksistički aktivisti toga vremena konačno, kada više nisu bili tu, doživeli da se podignu proleterski i manjinski autsajderi koje su oni pre tri decenije uzalud pozivali da im se pridruže. Al kaida i njeni imitatori u Evropi ne razmišljaju mnogo, ne teoretišu, već slede naloge svoje vere, onako kako ih oni razumeju – i prave mnogo veću štetu.
ODJEK U JUGOSLAVIJI I SRBIJI: Mlađi čitaoci "Vremena" će se začuditi, ali pre trideset godina ovde je u modi bila levica, a ne, kao danas, desnica. Disidentska opozicija bila je "levlja" od vlasti. Policijski naučnici, koji uvek i svuda pišu najviše tekstova o terorizmu, delili su teroriste na dobre i zle, na "progresivne" i "nazadne". U prve su spadali oni koji su se na Zapadu borili protiv kapitalizma, a u druge pripadnici "neprijateljske emigracije" (u beleškama službi skraćeno "NE"), koji su ugrožavali SFRJ. Za opozicionu levicu, RAF, Crvene brigade, Tupamarosi i slični bili su vrlo "šik". Suđenje u Štamhajmu izazvalo je brojne proteste u intelektualnim krugovima. Poverovati u podršku iz SSSR i njegovog bloka bilo je, kažem, svetogrđe.
Teroristkinja na slobodi: Povratak u krilo sistema
Do sada se na više primera pokazalo da je resocijalizacija moguća: jedna bivša teroristkinja je učiteljica, nekolicina rade kao novinari, dvoje su kao autori i dokumentaristi postigli sasvim zavidne karijere, a jedna članica RAF–a, koja ne samo što je pokazala kajanje nego je i policiji rekla sve što je znala, završila je studije nakon prevremenog puštanja iz zatvora te godinama na Kosovu brinula o mirovnim projektima, po preporuci samog nemačkog državnog tužioca
"Radi se o odluci koju je sud donio prema odredbama važećih zakona, ona nije iz domene pomilovanja…" – tako je portparol štutgartskog suda obrazložila najavu da će krajem idućeg mjeseca iz zatvora prijevremeno biti puštena jedna od najzloglasnijih nekadašnjih njemačkih teroristkinja, Brigite Monhaupt. Danas 57-godišnjakinja, u zatvoru je provela ukupno gotovo trideset godina. Početkom osamdesetih je osuđena na peterostruki doživotni zatvor i još 15 godina tamnice jer je kao pripadnica zloglasnog RAF-a sudjelovala u devet ubojstava i nizu terorističkih akcija.
Nakon što se u prvim godinama poslije Drugog svjetskog rata cijela nacija posvetila privrednoj obnovi, ne gubeći vrijeme na moralna pitanja, djeca "privrednog čuda", šezdesetosmaši, počeli su svojim roditeljima postavljati neugodna pitanja o prošlosti. Kada se studentskom buntu priključila još i frustracija zbog Vijetnamskog rata, neki su iz prvih, krajnje politiziranih poslijeratnih generacija, preko bacanja kamenja na policajce i zauzimanja praznih kuća – poput bivšeg ministra vanjskih poslova Fišera – našli put u ekologiju i pacifizam. Drugi su bolji svijet željeli ostvariti na krivi način – a po mnogima i u krivo vrijeme – silom i bombama, u prvom redu namijenjenim vodećim predstavnicima njemačke politike i privrede.
KASNE SEDAMDESETE: Tako su kasne sedamdesete postale "krvava njemačka jesen", vrijeme teškog ideološkog sukoba generacija, koji je – paradoksalno – obilježio naročito godine socijaldemokratske vlade kancelara Šmita.
U proljeće 1968. su Andreas Bader i drugovi, protestirajući zbog Vijetnamskog rata, u Frankfurtu zapalili dvije robne kuće. Tako se početak najžešćeg terora Frakcije Crvene armije poklopio s razdobljem studentskih nemira. Većina pripadnika RAF-a bili su studenti, djeca iz "dobrih kuća". Javnost je toga postala svjesna kada se sedamdesete RAF-u pridružila Ulrike Majnhof, novinarka koja se dotad kretala u hamburškom visokom društvu: Badera su oteli iz zatvora, rođena je grupa Bader-Majnhof – do danas nepresušna tema za pisce i filmske scenariste koji uvijek iznova pokušavaju razumjeti što se zapravo događalo. Sveukupno zadovoljavajući odgovor još nitko nije ponudio.
Jedan od vrhunaca terorizma RAF-a bio je napad na bečku konferenciju OPEC-a, s troje mrtvih – no glavni akteri su ubrzo uhapšeni. Ulrike Majnhof je 1976. u zatvoru počinila samoubojstvo, na što su još slobodni teroristi odgovorili 1977 – otmicom i ubojstvom šefa njemačkog udruženja poslodavaca Šlajera; zatim je grupa palestinskih komandosa otela njemački avion tražeći oslobađanje terorista, u dramatičnoj akciji Bundesvera taoci su oslobođeni, teroristički vođa Bader je u zatvoru nađen mrtav (do danas neki sumnjaju da se radilo o samoubojstvu) i događaji su se počeli ubrzavati ali vrhunac terora je prošao: RAF je gubio na snazi iako u ono vrijeme nitko to još nije dovodio u vezu sa unutrašnjim slabljenjem samog njegovog ideološkog uporišta; nitko nije ni pretpostavljao da istodobno, iznutra, slabi i realni socijalizam…
U praksi su slijedile godine sve neuspješnijih akcija terorista i sve uspješnijih operacija policije; otkriveni su i uhapšeni gotovo svi teroristi osim onih koji su se uspjeli skloniti u bivši DDR čija im je tajna služba osigurala nove identitete i građanske egzistencije…
Posljednji spektakularni zločin RAF-a – s bombom podmetnutom pod mercedes – bilo je ubojstvo šefa uprave Dojč banke Alfreda Herhauzena, a počinioci do danas nisu otkriveni.
Na sprovodu se kaput od nerca usudila nositi samo udovica njegovog šofera – strah se bio duboko uvukao u sve fasete ponašanja bogatih u Njemačkoj, ali atentat je već bio svojevrsni anahronizam: dogodio se 30. novembra 1989, Berlinski zid je već bio pao, a s njime je nestala i posljednja ideološka podloga djelovanja RAF-a. I izručivanje u DDR sklonjenih terorista bilo je samo još pitanje kratkog vremena – do 1990. uhapšeno ih je desetoro. Ubojstvo šefa agencije za privatizaciju imovine bivšeg DDR Karstena Rohvedera 1991. već je ličilo na obično grabežno umorstvo.
Godine 1998. je organizacija, zaslužna za gotovo 30-godišnju krvavu "njemačku jesen", sa 34-oro ubijenih talaca, policajaca i čuvara te 26-oro poginulih terorista, objavila svoje samoraspuštanje. Oko RAF-a je postalo tiho, iako traumatične slike s kraja sedamdesetih, krv, nasilje i strah, nisu zaboravljene. Koliko su duboko usječene u poslijeratnu kolektivnu svijest, pokazuju polemike koje su se rasplamsale na najavu da će na uvjetnu slobodu biti puštena jedna umorna 57-godišnjakinja koja je u zatvoru, kao i većina osuđenih i još živih terorista, već sjedila duže nego najteže osuđeni nacistički zločinci.
Uvijek je doduše bilo i onih koji su se zalagali za pokušaj dijaloga s teroristima, poput nobelovca Bela ili autora Eriha Frida. Za konzervativce, nikakva politička ili moralna motivacija nije dolazila u obzir, a slične se reakcije ponavljaju i danas: liberalno-lijevi krugovi plediraju za pomilovanje i davanje šanse: "Konačno treba podvući crtu, i bivši teroristi moraju imati pravo na povratak u društvo", smatra bivši ministar vanjskih poslova, liberalni političar Klaus Kinkel.
Kršćanski demokrati, posebno iz Bavarske, prije svega međutim traže pokajanje: "Ljudi koji sami nisu imali milost, ne zaslužuju da se prema njima bude milostiv", smatra udovica jednog od ubijenih, Valtrude Šlajer, iako to nije opće mišljenje. Sin ubijenog državnog tužioca Bubaka, danas uvaženi sveučilišni profesor, ne želi osvetu i drži da o sudbini počinilaca ne trebaju odlučivati rođaci žrtava. Za njih je mnogo važnije saznati što se zapravo dogodilo, a to u mnogim slučajevima do danas nije jasno.
U međuvremenu se na više primjera pokazalo da je resocijalizacija moguća: jedna bivša teroristkinja je učiteljica, nekolicina rade kao novinari, dvoje su kao autori i dokumentaristi postigli sasvim zavidne karijere, a jedna članica RAF-a, koja ne samo što je pokazala kajanje nego je i policiji rekla sve što je znala, završila je studij nakon prijevremenog puštanja iz zatvora te godinama na Kosovu brinula o mirovnim projektima, po preporuci samog njemačkog državnog tužioca…
Sama Brigite Mohnhaupt se do polovine devedesetih u zatvoru ponašala odbojno i agresivno ali je zatim navodno bitno utjecala na odluku RAF-a o "samoraspuštanju". No, iskreno i jasno žaljenje zbog onoga što je činila u mladosti nije izrazila. Sud je doduše ocijenio da se zatvorenica zadnjih godina jest ozbiljno suočila s teškim posljedicama svojih postupaka i da je shvatila odgovornost, ali se od svojih djela izričito nije distancirala. No, za suce je odlučujuća bila jedna druga pravna pretpostavka: "Senat suda ne vidi nikakve naznake da bi osuđena i dalje mogla biti opasna…"
Predsjedniku Njemačke Keleru su u međuvremenu molbe za pomilovanjem poslali i preostali još zatočeni pa bi na 30. godišnjicu najkrvavijeg razdoblja u poslijeratnoj njemačkoj povijesti i zadnji među bivšim teroristima mogao biti vraćen u krilo nekad tako omrznutog sistema… Vlasti doduše ne bi voljele da tek oslobođeni postanu medijske zvijezde u brojnim televizijskim emisijama koje se spremaju povodom obljetnice, ali i ta opasnost je mala. Brigite Monhaupt je izjavila da je "vrijeme za oružanu borbu prošlo", da se neće sastajati s bivšim kolegama a i sjećanje na prošlost je ne zanima previše. Ono što najviše želi, rekla je, jest da bude – sama.
Lea Kirsch
Komentari: Janko Janković
