Jedna karijera
Plivanje u nano bazenu
Vojislav Stamenković od 2006. godine radi u Nacionalnoj laboratoriji Argon u blizini Čikaga. Ovo je jedna od najstarijih i najvećih nacionalnih laboratorija u Americi. U njoj se sprovode primenjena istraživanja u nekoliko različitih oblasti: energetici, biološkim sistemima i nacionalnoj bezbednosti. U Argonu je angažovano preko 1000 istraživača koji rade na oko 200 istraživačkih projekata. Godišnji budžet ove ustanove je oko 630 miliona dolara. Tim čiji je član Stamenković bavi se razvojem novih materijala na bazi dostupnih nanotehnologija koji bi bili primenjeni u alternativnim obnovljivim izvorima energije.
Predstavljamo naše naučnike u svetu
"Vreme nauke" u svakom broju predstavlja naše istaknute naučnike koji žive i rade van Srbije. Pitali smo ih o njihovom školovanju, radu, uspesima i problemima sa kojima se suočavaju, kao i to da li sarađuju sa kolegama iz Srbije i razmišljaju li o povratku. Dobili smo impresivne i inspirativne odgovore i dirljive priče.
Glavni motiv zbog kog se opredelio za naučnu karijeru je, kaže, činjenica da nauka konstantno doprinosi prevazilaženju i rešavanju izazova sa kojima se globalno suočavamo. To se pre svega odnosi na iznalaženje novih načina korišćenja dostupnih energetskih izvora i resursa. Kako se upravo time i bavi – pronalaženjem načina za obezbeđivanje rastuće energetske potrebe uz istovremeno značajno smanjenje korišćenja fosilnih goriva – za sada ne planira da promeni oblast istraživanja.
U Argon je prešao iz srodne ustanove, Nacionalne laboratorije "Lorens Berkli" koja se nalazi na zapadnoj američkoj obali. Ova laboratorija važi za vodeći svetski centar u fundamentalnim naučnim istraživanjima: jedanaest naučnika koji su radili u ovoj ustanovi nosioci su Nobelove nagrade, dok je ukupno 55 laureata na neki način aktivno sarađivalo sa ovom ustanovom.
Čestice
(slika na vrhu)
Gornji red, sleva na desno:
Nanočestica sa jasno vidiljivim rasporedom atoma; Nano-žice silicijuma; Multimetalne prevlake na polimernim substratima
Donji red, sleva na desno:
Sinteza kubnih nanočestica; Model ugljeničnih nanotuba sa metalnim klasterima sinteza multifunkcionalnih nanočestica; Multimetalne prevlake na polimernim substratima
"Ako se ima u vidu da sva naučna istraživanja finansirana od strane američke državne administracije imaju primenu kao glavni cilj, samim tim je uobičajeno da se projekti sa čisto fundamentalnog nivoa podižu na direktno primenjene realne sisteme. Upravo je to glavna razlika između pomenute dve laboratorije, a ujedno i razlog prelaska iz jedne u drugu. Naime, Argon je mesto u kome se dešava transfer tehnologija od strane naučnih institucija prema industriji, što, naravno, podrazumeva i brojne interakcije sa kompanijama koje rade na komercijalnim aplikacijama", objašnjava Stamenković.
Pre angažmana u "Lorens Berkli" laboratoriji Stamenković se na Fakultetu za fizičku hemiju u Beogradu, zajedno sa profesorkom Ubavkom Mioč, bavio istraživanjima novih materijala na bazi protonskih provodnika koja su imala potencijalnu primenu u alternativnim izvorima energije. "Sredinom 1998. godine na poziv dr Nenada Markovića, vodećeg iztraživača u oblasti gorivnih spregova, pridružio sam se istraživanjima koja se odnose na materijale za konverziju energije i od tada počinje deo priče koja se dešava na severnoameričkom kontinentu", naglašava Stamenković.
Oblasti u kojima se najviše ostvario su funkcionalni nanomaterijali, čvrsto-tečni interfejsi, metali i legure, tehnologija gorivnih ćelija, elektrohemija površina i bioaktivni sistemi… Upitan da li su istraživanja na kojima radi ispunila očekivanja koja je imao kad je izabrao da se bavi naukom, Stamenković odgovara da u nauci uvek postoji cilj koji nije dostignut. "Taj cilj se konstantno menja, ali ono što je suštinski važno jeste da svaki postignut rezultat koji može da ima realnu primenu donosi veliko ispunjenje i opravdava velika ulaganja."
Jedan od njegovih najznačajnijih naučnih radova, sudeći prema citiranosti i uticaju časopisa u kom je publikovan je "Improved Oxygen Reduction Activity on Pt3Ni(111) via Increased Surface Site Availability". Rad je objavljen u časopisu "Science", koji uz "Nature" ima najveći tzv. impact factor. U tom radu, kako objašnjava Stamenković, prvi put je pokazano da se aktivnost materijala koji se koriste za konverziju hemijske u električnu energiju može povećati 100 puta ukoliko se kontrolišu kritični parametri površine materijala na kojoj se konverzija dešava. "To je jasno definisalo šta su ciljevi u sintezi nanomaterijala, kao i pravce u kojima se nanotehnologija pravljenja pomenutih materijala razvija", kaže Stamenković. Ovaj rad izaziva konstantno interesovanje šire naučne javnosti, a bio je i višestruko citiran na naslovnim stranama internet prezentacija nacionalnih laboratorija, stručnih časopisa kao i od strane naučnih foruma.
O nauci u Srbiji
"Srbija je i dalje prepoznatljiv faktor u naučnom svetu, s obzirom na potencijal koji još uvek ima u kadru i kvalitetu škola. Trenutno je osnovni problem nedostatak informacija i motivacije kod mlađih ljudi da se opredele za ovakvu vrstu profesije. Pravilnim pristupom, kao i dodatnim ulaganjima u nauku, mlađe generacije će sigurno prepoznati naučnu delatnost kao nešto što zavređuje, a vrlo često i prevazilazi uloženi trud. Najnovije inicijative koje dolaze iz našeg ministarstva nauke idu u odličnom smeru i nailaze u pravom momentu kada su u pitanju najavljene investicije i odlučnost da se privuku renomirani stručnjaci koji su iskustvo stekli ne samo u našim školama već i u drugim referentnim institucijama širom sveta", kaže Vojislav Stamenković. On navodi da je jedno od važnih pravila u naučnoj karijeri upravo to da se iskustvo stiče u što većem broju istraživačkih centara (univerziteti, multidisciplinarne laboratorije itd.), što već samo po sebi predstavlja veliki izazov i konstantan izvor novih znanja, ali i stalne kontakte kao i mogućnost za buduće saradnje. "Verujem da Srbija može značajno da unapredi svoj naučni ugled. Infrastruktura, stručni kadar, neophodne investicije sa jedne strane, kao i uspešna strategija u odabiru naučnih pravaca i organizacione strukture, odnosno naučnog menadžmenta sa druge strane, jesu suštinski neophodni za uspostavljanje značajnog mesta Srbije u nauci. U jednoj tako osveženoj naučnoj sredini Srbija bi postala deo globalne celine gde se konstantno razmenjuju znanja, kadrovi i unapređuju postojeći naučni resursi."
Ime i prezime: Vojislav Stamenković
Obrazovanje: Diplomirao, magistrirao i doktorirao na Fakultetu za fizičku hemiju u Beogradu. Doktorat uradio u "Lorens Berkli" nacionalnoj laboratoriji, kalifornijski univerzitet Berkli, SAD.
Karijera: Od 2006. godine radi u američkoj Nacionalnoj laboratoriji Argon (Argonne National Laboratory), Čikago, Sjedinjene Američke Države. Bavi se razvojem nanomaterijala za primenu u obnovljivim izvorima energije.
Prethodno je radio u "Lorens Berkli" Nacionalnoj laboratoriji (kalifornijski univerzitet), koja je vodeći svetski centar za fundamentalna naučna istraživanja.
Tokom devedesetih godina najpre je radio na Institutu za biofizičku i analitičku hemiju (od 1993. do 1995), gde se, između ostalog bavio analizom farmaceutskih materijala i aditiva. Nakon toga (1995. do 1999) na Fakultetu za fizičku hemiju, pored angažmana u nastavi na predmetima fizičkohemijska analiza i fizička hemija u molekularnoj biologiji, radio je na razvoju kompozitnih materijala. U tom periodu boravio je u Laboratoriji za fizičku hemiju molekula pariske Ekol central (1996. i 1997).
Objavio je četiri knjige i preko 80 naučnih radova koji su citirani više od 2500 puta. Neki od radova objavljeni su u najuticajnijim naučnim časopisima u svetu kao što su "Science", "Nature Materials", "Nature Chemistry" i "Journal of the American Chemical Society". Dobio je nekoliko nagrada i priznanja i učestvovao na brojnim naučnim skupovima. Aktivno se bavio plivanjem i u periodu od 1983. do 1990. bio je višestruki državni prvak i član plivačke reprezentacije Jugoslavije.
