Umetnost
42. Oktobarski salon
Patina građanskog ambijenta
Dok su prethodnih godina slogani Oktobarskog salona (Ukusi su različiti, U rekonstrukciji, Art on – Millennium off) bili više eterične, asocijativne naznake ili dosetke, slogan ovogodišnjeg 42. Oktobarskog salona – Umetnici biraju – pogodak je u samu koncepcijsku srž. Dakle, Oktobarski salon, najobimnija i najznačajnija smotra savremene likovne umetnosti u Srbiji, i najstarija kulturna manifestacija na nivou Beograda, tokom više od četiri decenije postojanja, a naročito tokom protekle, prošao je kroz različite organizacione i koncepcijske promene. Ove godine, u regularnoj proceduri, imenovan je novi devetočlani Savet koji je stao iza koncepcije da svako od članova predloži po jednog umetnika u funkciji selektora. I tako se, pod radnim naslovom Umetnost viđena očima umetnika, dogodio prvi Oktobarski salon u trećem milenijumu i 21. veku, prvi koji je u celosti pripreman i ostvaren u postmiloševićevskoj Srbiji, i prvi na kom su radove birali isključivo umetnici.
Dakle, aktuelni Oktobarski salon protiče u znaku radikalne decentralizacije postavke – 116 radova 73 autora razasuto je po mnogim izložbenim ali i vangalerijskim prostorima širom Beograda. Otvaranjem prve u nizu izložbenih postavki, 1. oktobra u Umetničkom paviljonu "Cvijeta Zuzorić", publika je odmah bila suočena sa značajnim promenama – jer, za razliku od ranijih godina, to nije bila centralna postavka tj. sveobuhvatni presek aktuelne likovne produkcije u Srbiji, već autorska izložba selektora/umetnika Ere Milivojevića. Istražujući anonimnost u sklopu planetarne ekologije umetnosti Milivojević je odabrane radove poznatih i nepoznatih autora, u oba slučaja – nepotpisane, objedinio konceptom/pojmom Anonimus Art, koji on označava kao "pokušaj oslobađanja od ‘umetničkog ega’, njegovo potiskivanje, ne toliko asketsko koliko na način onih koji su posvećeni". Sredinom oktobra ovu postavku smenila je rafinirana selekcija Darije Kačić – no, obe su publici pružile ugodno otkriće da "Cvijeta" u funkciji Oktobarskog salona ne mora nužno da izgleda kao prenatrpani depo ili krcati magacin, već je to prostor u kom i radovi i publika mogu da ostvare i udah i izdah. U svečanoj sali Skupštine grada Beograda predstavljena je selekcija Slobodana Mašića, radovi beskompromisnih indivudalaca, sada već starije generacije – Reljića, Otaševića, Damnjana, Neškovića, Bema, ali je u sklopu ovog izbora ostvaren i fin i gibak iskorak u prostor grada – time što je u njega uvrštena i nedavno sagrađena crkva Sv. Vasilija Ostroškog na Bežanijskoj kosi, čiji je arhitekta Mihajlo Mitrović, kao i zgrada RTV Pink, projekat arhitekte Aleksandra Spajića, te je za publiku Salona organizovan prevoz i obilazak ovih objekata. Izborom autora predstavljenih u Salonu Muzeja savremene umetnosti, Saša Marković Mikrob, i sam samouk i legenda beogradskog andergraunda, apostrofirao je prisustvo, delovanje, značaj i poetiku autodidakta u aktuelnoj produkciji, fenomen koji je bitno uticao na očuvanje vitalnosti scene tokom 90-ih. Novosadska Grupa Apsolutno je multimedijalnom postavkom u Galeriji i MMC Maverick u Domu omladine Beograda, kao i Galeriji Studentskog kulturnog centra fokusirala uticaj informatičke ere na likovnu produkciju u Srbiji. Izbor Grupe Škart ostvaren je kao začudan spoj autorskog odabira neobičnih radnji i izloga širom grada u kojima su izloženi radovi Dečijeg oktobarskog salona. U sklopu dve "primenjaške" selekcije: Marije Kranjc u Galeriji Progres i Nade Aksentijević u Galeriji Kulturnog centra Beograda, prelamaju se negativni aspekti sve manje suvisle administrativno-birokratsko-cehovske podele na tzv. likovne i primenjene umetnosti. Izuzetno rafinirana i sofisticirana jeste selekcija slikarke Marije Dragojlović ostvarena u prostoru Legata Sekulić, formalno u sklopu Muzeja grada Beograda, u stanu na drugom spratu neobarokne zgrade u Uzun Mirkovoj ulici, upravo dela arh. Sekulića (čime su i indirektno aktuelizovani nejasan status i problemi vezani za ovaj dragoceni legat potpuno nepoznat široj javnosti). U patinu ovog građanskog ambijenta sa aromom dalekih pretkomunističkih vremena inkorporirani su radovi sedmoro savremenih beogradskih umetnika, te nas takav spoj upućuje, između ostalog, na razmišljanja o građanskoj kulturnoj arheologiji, o dekadenciji, o bizarnom, o diskontinuitetu građenja ukusa u našoj sredini.
Dakle, ovog puta su umetnici odlučivali o svemu – bili su selektori, članovi žirija za nagrade, autori tekstova u katalogu, konačno, i izlagači, a takvim je obrtom, suprotno od proklamovanih težnji i zadataka Oktobarskog salona, ostvarena potpuna legalizacija neobjektivnosti i subjektivnosti izbora – jer, biti umetnik znači biti profesionalno opredeljen i orijentisan ka istraživanju, razvijanju i artikulaciji vlastite individualnosti i subjektivnosti – a što je u javnosti već unapred stvorilo negativna predubeđenja, zazor, strepnje da se sve to lako može pretvoriti u divlju orgiju privatnog i ličnog.