Za "Vreme" iz Pule

Činjenica da je na ovogodišnjem Pulskom filmskom festivalu pobedio film o humanosti i herojstvu a ne o oslobođenom haškom optuženiku, govori da hrvatsko društvo nije onakvo kakvi su njegovi političari. Glavnu nagradu zvaničnog žirija "Zlatna arena", ali takođe i nagradu publike "Zlatna vrata Pule" osvojio je film Dnevnik Diane Budisavljević rediteljke Dane Budisavljević, dok je film Antuna Vrdoljaka General, o kome je na otvaranju festivala hrvatska predsednica Kolinda Grabar Kitarović rekla da "to nije samo priča o jednom zaslužnom čovjeku, generalu pobedničke Hrvatske vojske Anti Gotovini, već je to priča Domovinskog rata, naše vekovne borbe za ljudsku i nacionalnu slobodu", ostao bez glavnih nagrada. I to je, naravno, ono po čemu će se pamtiti 66. Filmski festival u Puli.

U stvari, prisustvo predsednice Kolinde Grabar Kitarović i glamur koji podrazumeva svečanost otvaranja jedino su što je ove godine od slave poneo dugo iščekivani General. Životni put Ante Gotovine, kao simbola Domovinskog rata, na opšte razočarenje više je ispao žanr telenovele El generale enamorado negoli očekivana epopeja poput Neretve, prikazane u Puli pre 50 godina, s kojom su u javnosti poredili Generala još dok je sniman. Štaviše, produkcijski struktuiran kao serija, film je zanatski loše odrađen sa prenaglašenom crno-belom karakterizacijom, patetikom i patosom, promašenom muzikom, te tako tu ni holivudski status glavnog glumca Gorana Višnjića, ni solidan glumački kasting, nisu bili od pomoći, odnosno bili su dovoljni samo za nagrade sporednim ulogama festivala, Borku Periću i Olgi Pakiović. Osim te dve, film je dobio i nagradu za specijalne efekte.

Dnevnik Diane Budisavljević pripreman je deset godina. Dok u Srbiji još uvek traje afera zbog filma Lordana Zafranovića Deca Kozare koji je dva puta odbijen na konkursu Filmskog centra Srbije, Dana Budisavljević je u današnjoj Hrvatskoj snimila dokumentarno-igrani film o čuvenoj heroini Drugog svetskog rata (istina, postala je čuvena tek od skora, i to najviše zahvaljujući ovom filmu), sa kojom ima zajedničko prezime i daleku srodnost preko Dianinog supruga, a za koju je prvi put čula kad je dobila njen dnevnik u Spomen-području Jasenovac. Diana Budisavljević, Austrijanka poreklom, udata za Julija Budisavljevića, šefa hirurške klinike Medicinskog fakulteta u Zagrebu, spasla je iz ustaških logora više od 10.000 dece, uglavnom srpske i većinu ih udomila po hrvatskim porodicama. Sem značajnog istraživačkog samopregora Dane Budisavljević i njene ekipe, kvalitet ovog filma leži u činjenici što je, kako je primetio kritičar "Jutarnjeg lista" Jurica Pavičić, rediteljka upotrebila navedeni hibrid nasuprot logici. Igranom strukturom iznosila je faktografiju dnevničkih zabeleški, a dokumentarnim ispovestima preživele dece donela je emociju i dramu. Empatija koju ovaj film budi osvojila je i publiku i žiri, i mobilisala Hrvatsku koja je nedovoljno vidljiva.

Preostalih šest filmova nacionalne selekcije u konkurenciji za nagrade bili su, sa jedne strane, filmovi sa pretežno socijalnim narativom o razvedenim očevima i dekonstruisanom porodicom: F20 Arsena Ostojića, Dopunska nastava Ivana Gorana Viteza i Sam samcijat Boba Jeličića. Za razliku od autentičnosti jugoslovenskog crnog talasa ‘60 i ‘70, ovi se autorski filmovi već godinama ugledaju na sada već svojevrsni socijalni dramski podžanr rumunskog filma. Imaju festivalsku prijemčivost, ali nedovoljan takozvani triger za bioskopsku publiku. Napokon, ako je sudeći po podeljenim "Zlatnim arenama", među njima su i filmovi Koja je ovo država Vinka Brešana (za najbolju mušku ulogu Krešimiru Mikiću, danas verovatno najuposlenijem hrvatskom glumcu, i za najbolji scenario Mati Matušiču) i Poslednji Srbin u Hrvatskoj Predraga Ličine, koji je osvojio najviše tehničkih nagrada.

Napokon danas verovatno najznačajnija regionalna glumica, Beograđanka Hristina Popović, dobila je "Zlatnu arenu" za glavnu žensku ulogu u filmu Poslednji Srbin u Hrvatskoj. Hristinin trijumf, baš kao i trijumf Nebojše Glogovca pre dve godine, zapravo postavlja pitanje dalje svrsishodnosti takmičarske razdvojenosti nacionalne konkurencije hrvatskog filma i manjinskih koprodukcija. U toj drugoj kategoriji ove godine Pula je u svojevrsnom off programu gledala i takozvane srpske filmove Reži, Teret i Šavovi. Povodom ovog potonjeg filma, stoji subjektivni utisak potpisnika ovog teksta: šteta što na festival nisu došli Snežana Bogdanović i Uliks Fehmiu, a naročito na ceremoniju uručenja nagrada jer su Šavovi dobili priznanje za najbolju manjinsku koprodukciju, zbog sličnosti sa čuvenim filmsko-bračnim parom Draganom Nikolićem i Milenom Dravić, kao simbolima jednog lepšeg i boljeg ali davno prošlog vremena.

Industrijski preview svega onog što za narednu godinu institucionalno podržavaju i pripremaju filmske agencije Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske, Slovenije i Srbije, jer Pulski festival osim takmičarske ima i tu dimenziju, nameće prostor za strepnju – utisak je prisutnih predstavnika različitih festivala od Kana i Kotbusa, Berlina i Varšave, do korejskog Pusana. Među zaista (ne)dovršenim filmovima koji će tek tempirati svoje premijere intrigira tek slovenački Ne pozabi dihati.

Na kraju treba napomenuti da je predusretljivost umetničkog menadžmenta festivala Gordane Restović i Zlatka Vidačkovića prema Beogradu i regionu bila veoma vidna, ali da je "naša" značajnija glumačka i esnafska prisutnost izostala verovatno što zbog aktuelne hiperprodukcije igranih serija koja je ukinula letnji odmor, a što zbog, kako se ispostavilo nepotrebnog, zazora od Generala. Srpski kulturni centar u Puli priredio je izložbu o Sonji Savić, a sam festival predstavio knjigu nekadašnjeg beogradskog filmskog kritičara Dejana Kosanovića o istorijatu ovdašnje filmske smotre. Šteta za sve koji su izostali, jer Pula i Istra danas žive kulturnu i socijalnu renesansu uprkos ekonomskom regresu koji se desio stečajem i zatvaranjem brodogradilišta "Uljanik". Moglo bi se reći da je Istra, svojom agendom programskih sadržaja koji počinje festivalom u Puli, nastavlja se repertoarom Teatra "Ulysses" na Brionima, Jazz festivalom u Grožnjanu, filmskim u Motovunu, tradicionalnim koncertom Đorđa Balaševića u Areni i završava Weekend-media festivalom u Rovinju, svojevrsni recidiv jugoslovenstva.