Prizmu današnjice na 14. izdanju beogradskog "Festivala 7 veličanstvenih" – za publiku praznika evropskog dugometražnog dokumentarnog filma – stvorili su samosvesna umetnička ostvarenja. Vrstan izbor sedam naslova koje su nam ove godine ponudili osnivači i direktori ovog festivala Svetlana i Zoran Popović, uz premijerne projekcije, razgovore i radionice, potvrdio je raskošne i hibridne formacije dokumentarizma. Vizuelni tokovi tri filma koja su u Beograd stigla sa svetskih festivala, naslojili su unekoliko manje naglašene pripovesti, donoseći fascinantne preobražaje prizora, bilo iz neposredne realnosti ili iz arhiva.

PRINC I DIBUK: Hod kroz oproban metod biografske rekonstrukcije na otvaranju "7 veličanstvenih" objedinio je film koji je na prošlogodišnjem Venecijanskom festivalu ovenčan "Zlatnim lavom" u kategoriji dokumentaraca o filmu – Princ i Dibuk.

Lavirinti skrivene biografije pokreću se kao izmičuće suočenje sa medijskom iluzijom pokretnih slika. Ovo poljsko-nemačko ostvarenje reditelja Elvire Nivere i Pjotra Rosolovskog je dugo pripremana, montažno besprekorna psihološka pretraga društvenog meteža istorije. U prvim minutima Princa i Dibuka uveden je filmski žurnal rimskog pogreba iz 1965, nalik na istovetno rešenje evokativne postavke o značaju skrovite ličnosti s početka Građanina Kejna. Nanizana su viđenja oskudnih podataka o izbeglom filmskom reditelju Mihailu Vašinskom iz doratne Poljske, koji ranih pedesetih godina kao italijanski udovac postaje naslednik palate i producent koga visoko društvo proziva princem i finansijskim moćnikom unutar holivudskih – Ćinećita koprodukcija.

Pripovest o prećutanoj i potisnutoj, izmenjenoj doratnoj i kasnijoj sudbini Vašinskog kao katoličkog Poljaka i manipulatora, centrirana je iz njegovog najslavnijeg filma iz 1937, folklorne utvarne hasidske drame Dibuk po tekstu Šaloma Anskog. Odlomci tog kinotečki jedinstvenog pogleda na običaje istočnoevroskih zajednica deo su izrazitog i afektivnog univerzuma narušenih i emancipatorskih oblika sećanja. Kroz naslovnu metaforu utvarnog posrednika neuzvraćene ljubavi pred potresima osećaja provlači se i matrica skrivenog homoseksualnog aspekta, svi konflikti koje je Vašinski, ranije Vaks iz ukrajinske varošice, skovao u podnaslov Dibuka – "Između dva sveta". Prelazi simboličnih potresa njegove biografije unose pucketave tragove ‘godarovski’ usporenih deonica lica i scena iz originalnog Dibuka, a iščezla jidiš civilizacija postaje lament nad htenjima i naslućena snaga običaja, afektivnih tragova i misterioznih koincidencija.

NASLANJANJE NA VETAR – ENDI GOLDSVORTI: Unutar dela koje pod naslovom Naslanjanje na vetar – Endi Goldsvorti(Velika Britanija, Nemačka, 2018) ispisuje reditelj Tomas Ridelšajmer jeste praćenje proslavljenog Land art vajara i stvaraoca Endija Goldsvortija unutar pejzaža i proširenog opažanja izmenjene prirode: od napuštenih meta Gabona i lokacija ispod citadele edinburškog zamka, južne Francuske i Nove Engleske, umetnik je istraživač koji ponire u organsku teksturu sveta. Rediteljevo doslovno "slikanje kamerom" je transfer u svet duboke predanosti i izvesnog skrivenog nekonfesionalnog religijskog senzibiliteta. Uživalačko kretanje, objedinjeno kroz pastoralne i urbane pasaže kada Goldsvorti prolazi kroz urasli i gusti dugački grm kraj trotoara, mašinski urezuje crtež na palim stablima, postavlja kamenje na planinskim brzacima ili otresa oblak polena sa visokog četinara, jeste praćenje unesene performativnosti. Prateći jedinstvo prirode u minimalnim stapanjima i povezivanjima krtih trski, kamenja i grana, umetnik upućuje na daleke oblasti izmenjene biosfere i mnogima neuočene potencijale prirodnih prostora. Ridelšajmer diskretno oblikuje posvećenje ne samo umetniku i poetici pribežišta u novoj slici pejsaža, već i apeluje na izgubljenu istrajnost i predanost u današnjoj umetnosti.

SAN IMA SVOJU KUĆU: Prepuštanja opsesiji sa iznenađujućom obuhvatnošću doneo je britanski film San ima svoju kuću mladog Skota Barlija, koga kao pripadnika milenijumske generacije internet tumači svrstavaju među predstavnike apartnog "slow cinema movement"-a (kinematografije usporenosti). Film je istrajno otimanje od jezika znakova i direktnih pozivanja, pa je i sugestivni naslov u stanju između jave i sna u zatamnjenim tokovima ključanja noćne prirode. Čini se da je napuštanje predvidivosti potresajućih socijalnih tema i dirljivih potreba dokumentovanja, i dovelo mladog autora na prag ispitivanja vizije mentalne slike nastale iz zurenja u snimljenu prirodu. Budući da je film veza sa idejama neispitanih dubina podsvesti, nastao je kao reakcija na prednosti mobilne osetljivosti objektiva ajfon kamere i vlastite koncentracije. Pristup ritualizuje suočenje sa mahom izmenljivim planinskim i ledenim pravcima slike eksterijerske prirode. Film podrazumeva izvestan kulturološki prtljag: angloamerički eksperimentalni filmovi Majkla Snoua ili Džordana Belsona iz šezdesetih godina, i na književnost i slike izvornih romantičara, ali i na zatamnjenu monohromiju kadrova reditelja Bele Tara, stanje prirode u filmografiji Vernera Hercoga, pa sve do video umetnosti Bila Viole ili istrajno nepomičnih kadrova Sokurova.

Opažanje filmskog toka posetiocima bivšeg Doma Sindikata a sada Kombank dvorane, u kojoj je održan festival, ponudilo je prenos u drukčiji iskustveni svet u kome su istovremeno oblikovanje filmskog vremena i slike prirode dati u ime obnove neophodnog principa nade.