Kada bismo od prvog posleratnog filma Slavica žanrovski klasifikovali istoriju srpskog i jugoslovenskog filma, povodom njene 75-godišnjice, mogli bismo da je pojednostavimo kroz četiri žanrovske edicije. Partizanski film, Crni talas, Novi talas – Praške škole i u konačnici franšizne komercijalne komedije. Na naslovnici tog poslednjeg toma, kao simbol tih bioskopskih blokbastera milionske gledanosti, stajao bi lik glumca Milana Gutovića. Njegov, i ne samo njegov, rođendan 1946. je istovremeno godina paralelnog početka SFRJ kinematografije i bumerske generacije glumaca (Marko Nikolić, Rade Šerbedžija, Branko Cvejić, Petar Božović, Ivan Bekjarev, Bora Stjepanović, Aljoša Vučković itd.). Lanetov odlazak i kraj protekle nedelje bili su hronika jedne najavljene smrti u niskom, klikbejt startu medija i društvenih mreža. I kao takva, nedostojanstvena, jer više niko nije verovao vestima. Jednako nepravedna, kao svođenje dela Laneta Gutovića na lik Srećka Šojića, u in memoriam epitafima i poslovičnoj percepciji – našeg kratkog sećanja. Stoga, ovo je jedan pokušaj dopunjene biografije, njegova filmska i pozorišna hronologija, novinski sažetija od pomenute monografije u budućnosti, kakvu zaslužuje.

Milan Gutović je rođen u beogradskom prigradskom selu Umka, prepoznatljivom jedino po čuvenom klizištu na Savi i fabrici kartona. Fakultet dramskih umetnosti (1964–67) završio je u klasi Milenka Maričića, zajedno sa nama danas poznatim klasićima: Farukom Begolijem, Đurđijom Cvetić, Josifom Tatićem, Draganom Zarićem, Sonjom Jauković i Dobrilom Ilić. Sajt IMDb navodi rusko-jugoslovenski film iz 1965. Provereno min njet kao njegov filmski debi u epizodi mladića na ulici. Zapravo, na samom kraju studija 1967. dve rediteljke, Ognjenka Milićević u TV filmu Oh divljino i Vera Belogrlić u trodelnoj seriji Visočka hronika, pružiće mu prvu pravu šansu, iako se lik Boška Palkovljevića Pinkija o bekstvu iz sremskomitrovačke kaznione, Radoša Novakovića 1968, uzima kao prva filmska uloga. Već narednih godina, počev od TV drame Neverovatni cilindar kralja Kristijana, snimaće za Televiziju Beograd i po sedam, osam TV drama godišnje, u tada neštedimičnoj produkciji adaptacije i ekranizacije dela svetske i domaće književnosti. Dragan Nikolić iz Kad budem mrtav i beo i Milan Gutović iz pregršt televizijskih filmova Jovana Konjovića, dve su vizuelno najupečatljivije nove pojave krajem ‘60-ih i početkom ‘70-ih. Lane štaviše i u duodramskim ostvarenjima: s Milenom Dravić u delima Plava Jevrejka i Omer i Merima sa Svetlanom Bojković. I potom dolazi 1971, orbitalna godina Gutovićeve karijere.

Nebojša Komadina i Siniša Pavić snimaju prvi pravi onovremeni sitkom za TV Beograd, seriju Diplomci, koji bismo mogli da komparativno tretiramo kao jugoslovensku prainačicu globalno popularne priče o cimerima Friends. Serija istovremeno sa Milanom inaguriše Boru Todorovića, Đuzu Stoiljkovića, Petra Kralja i Nikolu Simića kao kvintet novih, ne samo televizijskih dramskih već i pozorišnih prvaka prestoničkog teatra. Lane Gutović i Nikola Simić biće tandem u okviru najdugovečnije kultne predstave Jugoslovenskog dramskog pozorišta Buba u uhu Žorža Fejdoa i u režiji Ljubiše Ristića. Vodvilj, koji se igrao skoro četiri decenije, sa više od hiljadu i po izvođenja, sve do smrti Nikole Simića 2014. Njegov Viktor i Gutovićev Kamij Šandebiz ustoličiće ih kao kraljeve komedije u franšizi Miće Miloševića i Siniše Pavića potekle u filmu Laf u srcu, a nastavljene u Tesnoj koži.

Do kraja sedamdesetih Milan Gutović doneće tri svoje najbolje dramske karakterne uloge karijere: Hajduk Veljko u TV drami Čučuk Stana sa Cecom Bojković, nedićevski kapetan Todorović u prvoj filmskoj epizodi serije Povratak otpisanih i kao Džinga, poručnik Ilić, u postratnoj priči o prevremenom sazrevanju Drugarčine.

To je vreme kada je Lane Gutović pojavom uporediv sa Alenom Delonom, postao omiljeni glumac Miće Miloševića, te nakon Drugarčina zajedno snimaju tematski sličan film Berlin kaput, kao i navedeni Laf u srcu. Fun fact je da je taj potonji film zapravo zamišljen kao socijalna drama s Irfanom Mensurom u glavnoj roli, sličnoj pređašnjem Čuvaru plaže. Ali od Gutovićeve sporadične epizode napisaće se predložak za Tesnu kožu. Lane će pre toga imati svoju melodramu Erogena zona Dejana Karaklajića i dve istorijske role, serije Svetozar Marković i Sedam sekretara SKOJ–a, dakle čak osam ostvarenja u ‘81.

Od favorizovanog glumca u TV dramama uglavnom pozorišnih reditelja poput Milenka Maričića, Predraga Bajčetića, Mire Trailović i Soje Jovanović, Milan Gutović, pored Gidre Bojanića, postaje bioskopska zvezda osamdesetih. Ne samo kao Srećko Šojić, već verovatno (uz Valter brani Sarajevo i Neretvu) najgledanijeg domaćeg filma svih vremena Tesna koža, kao i banalnih ostvarenja Svetislava Bate Prelića Debeli i mršavi, Majstor i šampita, Poltron, čak i "drag" komedije Špijun na štiklama Milana Jelića. Kada im se pridodaju čak tri nastavka Kože, čijih se zapleta i radnje više i ne sećamo, prvi original sa Lepom Brenom i LP Riblje čorbe Buvlja pijaca kao saundtrekom, neprevaziđeni je filmski, komediografski klasik. Nažalost, poput Selersovog Kluzoa, ni srpski reditelji niti auditorijum neće više moći da sagledavaju Gutovića u drugačijem ključu i zvuči gotovo neverovatno da nijedan od naša tri praška reditelja (Marković, Karanović, Paskaljević), kao ni Šijan ili Kusturica, nisu nikad snimali sa Milanom.

Do raspada zajedničkog jugoslovenskog filmsko-televizijskog prostora, vredan pomena je permanentni flert Laneta Gutovića sa žanrom mjuzikla, kabarea, stendapa. Još od TV šoua iz 1981. Bilo pa prošlo, preko serije Ulični pevači do Specijalne redakcije TVNS u kojoj je nastupao sa Đorđem Balaševićem. Na sva njegova kasnija slična ostvarenja, u kojima je pored Nikole Simića igrao sa svojim drugim životnim profesionalnim partnerom, glumcem Vlastom Velisavljevićem, najviše je ličio format Uvek sa vama. To je bio satirični intermeco kultne emisije "Petkom u 22" i u kome je Milan Gutović igrao sa Zoranom Radmilovićem i Sonjom Savić. Tužna ironija ove 2021. jeste da su nas istovremeno napustili Balašević, Vlasta i Lane.

Tokom devedesetih, Gutović se pojavljuje u značajnoj i, u to vreme socijalne devastacije društva, drugačijoj eskapističkoj seriji Biljane Srbljanović Otvorena vrata kao razvedeni suprug i otac Dragoslav Jakovljević. Takođe na televiziji, pronalazi se u za njega idealnim ali antipodnim televizijskim formama. Na jednoj strani političke nekorektnosti i mizoginih viceva različitih kabarea, od Kod lude ptice do Ne može da škodi, na drugoj strani dečjih emisija, kakav je bio Pustolov. U onoj dobroj ili najboljoj tradiciji dečijeg programa Takovske 10, još od Metle bez drške, scenarista i reditelj Vladimir Andrić snimiće sa Lanetom Gutovićem 400 epizoda tog avanturističkog pripovedanja. Uporedo ili i pre Harija Potera, kao poslednji deduktivni sadržaj koji je provocirao dečju maštu, pre epohe smart telefona.

I onda se Lanetu dogodilo ono što se u današnjoj savremenoj psihologiji

naziva "burnout". Poput Đorđa Jelisića, povukao se na selo, u poljoprivredu. Svakako i svejedno ostao je introvertan i osoben, kakav je kada skine šminku kralja bulevarskog pozorišta. Bio je član JDP-a do 2002. godine i prvak ansambla Narodnog pozorišta od 2006. do 2011, istovremeno skoro svake večeri igrajući i na scenama Slavije, Zvezdare, Vuka i Kult teatra. Kada se Bora Todorović razboleo, nije postojala ni trunka sumnje da bi ga samo Lane mogao zameniti u Lariju Tomposonu, jer je to zapravo bila predstava života Milene Dravić zbog koje je morala da nastavi da se igra. Na televiziju i film vratio se TV dramom Zajedničko putovanje gde je uz Borisa Isakovića kao Vuka Karadžića igrao Joakima Vujića, odnosno Sedam i po Miroslava Momčilovića za kojeg je dobio svoju jedinu filmsku nagradu – Cara Konstantina u Nišu.

Da, nekome koga će se to ticati neće služiti na čast činjenica da Lane za života nije dobio, a morao je, i Dobričin prsten i "Pavla Vuisića". Dobio je zato sve značajnije pozorišne nagrade u unutrašnjosti, "Nušića" u Smederevu, Zlatnog ćurana i Zoranov brk, pa čak i Steriju za Vladimira u Pučini davne 1978. Danas Seka Sablić kaže da je možda bio veći i od Čkalje, Gorica Popović naglas razmišlja da je makar bio egal Zoranu Radmiloviću, a Šerbedžija tvrdi da je bio najveći iz njihove generacije sa početka teksta. Ali ono što ga je na kraju slavilo, Bela lađa u perpetuiranju Srećka Šojića, kao poslednja sinišopavićevska serija i pre nove epohe Telekom/UM igrane hiperprodukcije, kao bumerang ga je izopštilo iz hola slavnih vikipedijskih odrednica priznanja i ordenja. Nije iz opšte empatije prostog sveta koji više ne mari za devalviranu aleju velikana, i iz mogućih komparativnih prideva teoretičara popularne kulture koji će jednog dana o Gutoviću razmišljati i pisati kao Basteru Kitonu ili Endiju Kaufmanu, oličenju performans izraza srpskog jezika i umetnosti.

Pozorište

Kada su Bojan Stupica i Eli Finci odlučili da podmlade i osveže ansambl Jugoslovenskog dramskog pozorišta, grupa mladih glumaca među kojima je bio i Gutović primljena je u ansambl teatra na Cvetnom trgu. Milan Gutović je zahvaljujući glumačkoj osobenosti brzo zaigrao glavne uloge. Bile su to role i epizode u predstavama Smrt Uroša Petog (Nikola), Junona i paun (Dobrovoljac), Požar strasti (Ada), Mudra glupača (Leandro), Protekcija (Svetislav), Kraljević Marko (Hrišćanski izaslanik), Kad su cvetale tikve (Draganče Stojiljković), Pigmalion (Fredi), Omer i Merima (Omer), Hamlet (Rozenkranc), Spaseni (Fred), Jelisaveta kneginja crnogorska (Boško), Za kim zvono zvoni (Rafael), Bele rakete lete na Amsterdam (Brumen), Eh, to vreme takmičenja (Fil Romano), Naslovna strana (Hildi Džonson), Pučina (Vladimir Nedeljković), Otelo (Jago – alternacija), Trilogija o letovanju (Guljelmo), Sumrak (Benja), Noćas je noć (Gembeš), Kolubarska bitka (Krsta Smiljanić), Mali princ (Kralj, Uobraženko, Pijanac, Poslovni čovek, Geograf, Fenjerdžija), Putujuće pozorište Šopalović (Filip Trnavac), Kabare, Rodoljupci (Smrdić), Revizor (Hristijan Ivanović), Ruženje naroda u dva dela (Uča), Valjevska bolnica (Gavrilo Stanković), U potrazi za Marselom Prustom, Narodni poslanik (Sekulić), Lažni car Šćepan Mali (Georgi knjaz Dolgorukov – alternacija), Gđa ministarka (Teča Panta), Mrtve duše (Pljuškin). I napokon ili na početku nezaboravni Kamij Šandebiz u originalnoj podeli predstave Buba u uhu. Poslednju ulogu, lik Vasilija Šopalovića, igrao je u predstavi Putujuće pozorište Šopalović Ljubomira Simovića i režiji Jagoša Markovića, premijerno izvedenoj u martu prošle godine. U Narodnom pozorištu dobio je Nagradu "Raša Plaović" za ulogu Falstafa u predstavi Vesele žene vindzorske 2007.

foto: rts