Bogorodica Sokolička u Narodnom muzeju

Izlaganje samo jednog eksponata u svetskim muzejima nije retkost. Ovih dana u Narodnom muzeju možemo da uživamo u skulpturi Bogorodice Sokoličke. Ona je, sa još 22 predmeta, u njujorškom Metropoliten muzeju bila deo izložbe "Vizantija – Vera i snaga 1261–1557." odžane od 15. marta do 4. jula ove godine.

Ime je dobila po manastiru posvećenom Bogorodičinom pokrovu – manastiru Sokolici, koji se nalazi u selu Boljetinu, ispod brda Sokolica, negde na pola puta između Trepče i Zvečana. U tu crkvu je 1920. godine ušao čuveni pesnik Rastko Petrović i u maloj niši video skulpturu koja ga je zadivila: "Srodna sličnim kipovima koji bejahu tesani od drveta, u Padovi oko XIII stoleća, prevazilazaše svojom umetnošću i njih i sve bizantske skulpture koje su dotad viđene. Ali mi trebaše čitav jedan sat da je oslobodim od odela i nakita kojim je pretrpaše seljani, ukopavajući je tako kroz dugi niz godina u svoja narodna bogatstva i maštu, da bi joj zahvaljivali za dobročinstva, i da bi je obožavali. Jedino se njeno slobodno lice moglo sagledati." Zadivljen svojim otkrićem kipa Bogorodice s malim Hristom, posvetio joj je poetski zapis Sveta seljanka na Kosovu. Tim zapisom bila je skrenuta pažnja ondašnjoj stručnoj javnosti na ovo remek-delo za koje se ispostavilo da ne pripada manastiru u kome je nađeno, već da se Bogorodica prvobitno nalazila u luneti portala između priprate i naosa crkve Svetog Stefana, tj. katolikona manastira Banjska, koji je građen kao grobna crkva kralja Milutina. Posle turskog razaranja Banjske, ova figura je sklonjena u Sokolicu gde se čuva i danas, i gde će, posle beogradske izložbe, biti vraćena.

T. J.