Jedna osnovna škola u Užicu koristi lož-ulje kako bi grijala prostorije, a zbog toga troši novca koliko sve ostale škole u ovom gradu zajedno. Opština Nova Varoš potrošila je milion evra na energente za grijanje nakon što se prošle godine suočila sa izrazito hladnom zimom. Stanovnici opština u ovom regionu koriste neefikasne šporete i peći, zbog čega za jednu grejnu sezonu potroše mnogo više sredstava nego što je neophodno. Takođe, neefikasni načini grijanja dovode do zagađenja vazduha i lošeg kvaliteta javnog zdravlja, hroničnih problema dobro poznatih građanima Užica. Kako bi ovakvih primjera bilo sve manje, predstavnici opština i energetski menadžeri lokalnih samouprava Zlatiborskog okruga sastali su se u Novoj Varoši sa predstavnicima civilnog društva i energetskim menadžerima iz drugih regiona i u okviru konferencije "Dobra energija Zlatiborskog okruga" razgovarali o načinima uz pomoć kojih mogu da smanje izdatke za energiju u javnom sektoru i "spasu budžet", te pomognu građanima da smanje svoje izdatke za energiju.

Aleksandar Macura iz RES fondacije, koja je uz Beogradsku otvorenu školu i Regionalnu razvojnu agenciju Zlatibor organizovala ovu konferenciju, upozorio je da izdvajanja za energiju često prelaze deset odsto lokalnih budžeta što su značajna sredstva koja zavise od načina grijanja, opšteg stanja u kome se zgrade nalaze, visine subvencija koje su date javnim institucijama u vezi sa energetikom. "Jedan od zadataka energetskog menadžmenta je da upravljanjem procesima snabdevanja, potrošnje i proizvodnje energije smanji izdatke javnoj upravi. Ipak, promena u energetskoj efikasnosti lokalnih samouprava ne može doći od samog energetskog menadžmenta, ali je on alat za promenu. Veću energetsku efikasnost ne možemo dostići bez investicija koje se moraju fizički ostvariti tj. morate da zamenite kotao, izolujete zgradu, zamenite sijalicu itd.", rekao je.

Prošlo je četiri godine od kada je u Srbiji uveden sistem energetskog menadžmenta koji je, između ostalog, sve lokalne samouprave sa više od 20 hiljada stanovnika obavezao da imaju energetskog menadžera. Trenutno ovu obavezu ispunjava tek petina opština i gradova Srbiji, a upravo toj manjini pripadaju gotovo sve lokalne samouprave u Zlatiborskom okrugu, što je učesnike konferencije dovelo do zaključka da su one zainteresovane za rješavanje problema energetske efikasnosti.

SISTEMSKA PROMENA: Direktor RRA Zlatibor Slavko Lukić rekao je da je najvažnije praviti sistemsku promjenu u pristupu kako bi se ostvarila veća efikasnost i da opštine treba da omoguće pristup javnog i privatnog sektora, te strukovnih organizacija energetskoj oblasti. "Iskorištavanje dostupnih energenata koji sada jednostavno propadaju, pravljenje novih poslovnih modela, jačanje "lanca od šume do kotla", neke su od stvari koje dodatno mogu da budu vetar u leđa u ovoj oblasti i zato je bitno regionalno planiranje. Ako na nivou zlatiborskog regiona nastavimo da sarađujemo, Ministarstvu energetike, koje treba da odobri sredstva za projekte, urađeno je 90 odsto posla, dok u suprotnom rizikujemo da sredstva ostanu neiskorišćena." Prednosti ovog kraja Srbije, bogatog šumama, istakao je i predsednik opštine Nova Varoš Radosav Vasiljević. "Kada bi se prešlo na grejanje na drvnu biomasu koje u Novoj Varoši ima na pretek, troškovi bi bili mnogo manji od pomenutih milion evra koje su utrošene na različite skupe energente. Izgradnje kotlarnica na pelet su jedan od najboljih načina da spasimo budžet svoje opštine i takve projekte smo već osmislili."

Predstavnici opštine Priboj ranije su uvidjeli pomenute prednosti pa su u novembru prošle godine pustili u rad toplanu snage 0,9 MW koja koristi pelet, a koja sada grije četiri javna objekta i to zgradu opštinske uprave, jednu školsku i jednu predškolsku ustanovu, te dom kulture. Po riječima zamijenika predsednika opštine Saše Vasilića, ovaj prelazak sa strategija i akcionih planova na konkretna djela doveo je do smanjenja emisije ugljen-dioksida za oko 500 tona na godišnjem nivou, kvalitetne usluge daljinskog grijanja, novih radnih mjesta kod lokalnog proizvođača peleta i energetske nezavisnosti ove opštine. "Pre toga smo koristili ugalj i imali velike ekološke probleme. Iako svesni da je pelet skuplja opcija od uglja, odlučili smo da je zdravlje sugrađana bitnije. Bitno je naglasiti da se pelet nabavlja od lokalnih proizvođača što je pokrenulo lokalnu ekonomiju". Uz pomoć Kancelarija za upravljanje javnim ulaganjima planirana je izgradnja još nekoliko toplana koje će koristiti drvnu biomasu, ali Vasilić naglašava da u vezi sa tim postoji i određena doza straha. "Potrebno je razgovarati sa akterima koji mogu da utiču na razvoj tržišta drvne biomase. Ne sme nam se desiti da ulažemo veliki novac, a da kasnije nemamo dovoljno energenta, u ovom slučaju peleta. Zato je bitno je da razgovaramo sa predstavnicima Srbijašuma. Takođe, potreban nam je logistički centar za drvnu biomasu i udruživanje Priboja, Prijepolja i Nove Varoši jer se sve tri opštine nalaze u radijusu od 50 km i samim tim je prevoz biomase isplativ", rekao je Vasilić.

MAKSIMALNA KORIST UZ MALA ULAGANJA: Da bi se ostvarilo dobro upravljanje energijom, neophodno je inače mala ulaganja iskoristiti tako da od njih opštine imaju maksimalnu korist, upozorili su energetski menadžeri opštine Vrbas koja predstavlja primjer dobre prakse u sistemu energetskog upravljanja. Nikola Vujević i Željko Zečević su energetskim menadžerima Zlatiborskog okruga predstavili način na koji to ostvaruju i naglasili da osim zakonske obaveze, motiv za rad treba da budu i brojne koristi lokalne zajednice odnosno zaštita životne sredine, ušteda u budžetu i promovisanje vrednosti održivog razvoja. "Moramo znati koji su nam ciljevi, a oni moraju da budu veći od 1 odsto smanjenja potrošnje energenata u odnosu na prethodnu godinu, koji predviđa zakon. Ako imate pozitivne podatke, odnosno ostvarenu uštedu u novcu i emisiji ugljen-dioksida, dobro radite svoj posao."

Za rješenje problema koji je uočen u svim opštinama, a koji se tiče nedostatka lokalnih kadrova obučenih da se na odgovarajući način bave energetskim menadžmentom, predloženo je uspostavljanje regionalnog "djeljenog" energetskog menadžera, angažovanje eksternih eksperata ili osnivanje regionalne radne grupe za energetiku kako bi sve ove opštine lakše prošle kroz proces energetske tranzicije u kojem se, kako kažu, nalaze.