Američki, britanski, skandinavski višegodišnji trend ultimativnosti televizijskih serija, stiže u naš regionalni televizijski i kulturni prostor. Nalik prevratu koji su u raznim segmentima društvenog života učinili Facebook, Uber i AirBnB, a ponajviše Netflix u medijima, dogodila se eksplozija broja i kvaliteta TV serija. Paralelno sa tim kod nas ove jeseni i zime događali su se šlagvorti ovom tekstu. Izdvajamo dva.

Kao nikad ranije, jubilej jednog pop-kulturnog fenomena, četiri decenije serije Grlom u jagode obeležen je na način kako zaslužuje: maratonom projekcija svih epizoda i razgovorima sa akterima. Najzaslužniji za taj poduhvat, Maja Medić i Stefan Arsenijević, priredili su i monografiju o seriji pa samim tim i o vremenu kada su serije bile jednako značajne, popularne i dobre kao danas. I, drugi razlog pisanju ovog teksta, jeste srpska serija Ubice mog oca producenata Uglješe Jokića i autora Nataše Drakulić i Gage Antonijevića, serija koja je prvi put nadmašila takozvani šer (u rasponu od 38,1 do 46,6) tradicionalnih šampiona gledanosti: Dnevnika, Slagalice, Pinkovih i Grandovih zvezda, i koja je, poput najboljih detektivskih serija, uspela da među gledaoce uvede tenziju neizvesnosti i strepnju od spojlera.

Stoga je ovaj tekst mali osvrt u okviru kulture sećanja, ambijenta televizijske kinoteke, o onome što je prethodilo domaćim pretečama podžanra sitkoma i donekle o onome šta je bilo posle – baš kao u dramaturgiji serije Grlom u jagode – i to kroz profesionalnu sudbinu jednog autora. To je Aleksandar Aca Popović, dramski pisac, čiji značaj i veličina nisu dobili zasluženu satisfakciju, a srpska kultura je zato propustila priliku da televizijski dramski program bude na nivou standarda koji je postavljen Jagodama.

ACIN ŽIVOT: Ovde je zapravo reč o seriji Ceo život za godinu dana, čiji je scenarista Aca Popović, i koja je poslednji put reprizirana ove jeseni. Život je prva velika produkcija Televizije Beograd od čak 52 polusatne epizode, koju su režirali Vladan Slijepčević i Milo Đukanović. Snimljena 1971. godine, ova serija postavlja temelj urbanog TV sadržaja i uz seriju Pozorište u kući, snimljenu godinu dana kasnije, Otpisane iz 1974. godine, i napokon prvopomenutu Grlom u jagode – 1976, danas se može smatrati najboljim karijatidnim kontrapodom preovlađujućoj ruralnoj ili prozaičnoj dramskoj tematici TV Beograda i Radio-televizije Srbije, a koji najbolje odslikava takozvani reprezentativni novogodišnji program filovan varijacijama Mirjane Jakovljević – Mirjam i franšizama Tesne kože, s izuzetkom tada emitovane poslednje epizode serije Ubice mog oca.

Serija Ceo život za godinu dana, za ono vreme jednako kao i danas, na moderan način opisuje živote i sudbine četiri bračna para, njihove probleme i životne radosti, jednom rečju – svakodnevicu novouspostavljene građanske srednje klase jugoslovenskog socijalističkog društva. Baš kao što je određeno naslovom serije, njeni akteri prolaze sve životne faze: mladalačke ljubavi i društveni život otkrivajući u naznakama osobine i sudbine svojih roditelja, potom sve ono što brak i porodica kao kompromis sobom nose, njihove svađe i pomirenja, vaspitavanje njihove dece, sazrevanje te nove generacije, i napokon starost, a sve u zadatoj estetici te jedne epohe, sa Popovićevom anticipacijom socijalnog otuđenja, staračkih domova kao logičnih ishodišta našeg vremena. Osim što predstavlja dokument o građanskoj klasi sedamdesetih, Život predstavlja raritetnu dokumentarnu razglednicu Beograda početkom sedamdesetih od Kalenić pijace do bioskopa "Fontana" na Novom Beogradu i inih drugih eksterijernih pasaža.

Osnovni kvalitet serije je atipičan Popovićev sentenciozni jezik dijaloga (kako ga lepo determiniše Radomir Putnik) u čemu je do danas ostao neprevaziđen, što je umnogome obojilo likove serije, a njihovim tumačima omogućilo da ostvare priznate role. Zoran Radmilović i Ružica Sokić kao Živko i Živka Simić, Milena Dravić i Bora Todorović kao Slađana i Mirko, Ljubiša Samardžić kao Cakan Janković, bazični su dramaturški, među sobom isprepleteni kor, kome su pridodate epizode Slobodana Aligrudića i Tamare Miletić kao četvrtog para i Maje Čučković kao Cakanove supruge. Uloga Živka Simića je verovatno jedna od najbolje napisanih uloga za Zorana Radmilovića, u Popovićevskim prosvetiteljskim i katarzičnim aluzijama i digresijama, ovde više televizično realnim i racionalnim negoli u njegovom grotesknom i farsičnom stilu u pozorišnim delima. Jasnoća, tuga i ironija u Radmilovićevom tet a tetu sa Ružicom Sokić, i kalambur kolokvijalnosti i stereotipa kao drugi par rukava njihovih takozvanih prijatelja (Aligrudić/Miletić), kolateralno diktiraju i uzore ostvarenja u kasnijim serijama i filmovima većine glumačke podele. Sin Dejan – Branka Cvejića biće citat u Banetu Bumbaru iz Grlom u jagode; još više Josif Tatić takođe u Jagodama; Stanisilava Pešić i Olga Ivanović u Pozorištu u kući, donekle i Ljubiša Samardžić kada ne klizi u komediju već glumi ozbiljnog muškarca u filmovima Rad na određeno vreme i Nije lako sa muškarcima. Vredna pomena su i uloge Srboljuba Milina (uz Kosinusa u Otpisanima najbolja u njegovoj karijeri), uvodne epizode Mije Aleksića i Živke Matić, kao i uloge Tamare Miletić (koja je bila njeno poslednje značajno pojavljivanje), i Branke Zorić, koja je igrala buduću Dejanovu suprugu.

ZORAN RADMILOVIĆ: Rediteljski (prvi put u realizaciji serija kod nas) tandem, čine Vladan Slijepčević i Milo Đukanović. Slijepčević, čuveni autoritet katedre režije Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu (nesuđeni rektor Univerziteta umetnosti – preminuo pre stupanja na dužnost), autor filmova Pravo stanje stvari, Štićenik i Kuda posle kiše. Njemu je Stanislava Pešić zapravo bila omiljena glumica, a njen lik u seriji koji se prvo javlja kao mistifikacija idealizovane Mile de Majo, a potom i kao njena kćerka, predstavlja rafinirani fil između Radmilovića i Bore Todorovića. Milo Đukanović stariji, koji, nakon za današnje vreme proročanskog filma Quo vadis, Živorade i ove serije, režira još Kamiondžije, narativ koji su glumačke veličine poput Pavla Vuisića i Miodraga Petrovića Čkalje mogli komediografski da nose, ali koji vremenom devalvira u dramaturški mejnstrim, a koga do kraja ovih TV dana diktira Siniša Pavić. Taj uspešniji ili samo taličniji autor u odnosu na Aleksandra Popovića, mogao bi se u žanru istoriografske fikcije, šta bi bilo da nije bilo, posmatrati kao Salijeri iz relacije sa Mocartom.

TE 1971. GODINE: Prva serija TV Beograda bila je Servisna stanica Lole Đukića i Novaka Novaka 1959. godine. Ovaj uspešni duo realizuje još niz drugih serija zaključno sa Pozorištem u kući, koje ima 84 epizode u 12 godina, što ovu seriju čini jedinom dužom od Ceo život za godinu dana. Krajem šezdesetih godina, serijski program se razvija u tri pravca. Osnovni je proistekao iz skečeva Veselo veče Radio Beograda, mešavinom takozvanog follow upa migracija selo-grad, i metropolizacije našeg tadašnjeg društva. Aleksandar Popović piše svoj prvi veliki serijal Rađanje radnog naroda 1969. godine, a režira ga najznačajniji televizijski reditelj tog vremena Nebojša Komadina. Drugi, ruralni derivat, razvija najproduktivniji Dragoslav Lazić sledećim nizom: Parničari (1967), Muzikanti (1969), Ljubav na seoski način (1970), Građani sela Luga (1972). Taj tok preko Doktorke na selu iz 1982. godine dolazi do Sekule (1986) i Radoša Bajića do današnjih dana. Treći pravac, žanrovski najprecizniji, definisan NOB-om, profilisan je dokumentarističkim pristupom reditelja Save Mrmka, čiji solidan saradnik postaje mladi scenarista Siniša Pavić i ne samo njemu, već i Draganu Markoviću u Otpisanima.

Te 1971. godine kad je snimljena serija Ceo život za godinu dana, održani su prvi Fest i Beogradski džez festival, osnovani su TV Novi Sad i Drugi program TV Beograd u boji, Miloš Crnjanski je dobio NIN-ovu nagradu za Roman o Londonu. U Americi je snimljena skoro pa najčuvenija serija svih vremena All in the family, u Hrvatskoj Kuda idu divlje svinje. U Beogradu je paralelno sa Životom snimljena i serija Diplomci, u režiji spomenutog Nebojše Komadine, a koju zbog zauzetosti Aleksandra Popovića prvom, oportuno piše Siniša Pavić. U obe serije glavne uloge je tumačio Bora Todorović, verovatno najomiljeniji Popovićev glumac, koji je igrao i u dve ekranizacije Popovićeve pozorišne drame Razvojni put Bore Šnajdera, koju je 1993. godine kritika proglasila najznačajnijom posleratnom srpskom dramom. Prva ekranizacija jer bila u režiji Arse Miloševića, Todorović je igrao u epizodnoj ulozi, a druga u režiji Dejana Mijača sa Todorovićem u glavnoj ulozi. Činjenica je da su po scenarijima Ace Popovića, a kaže se da ih je napisao skoro 500, snimljena još samo dva filma: Snovi i život Filipa Filipovića u režiji Miše Radivojevića(1980) i Tamna je noć u režiji Dragana Kresoje (1995), neposredno pred njegovu – Kresojinu i Popovićevu smrt.

Šta je bilo posle Života? Tokom sedamdesetih, Popović realizuje još dva serije, manje poznatu Uspon i pad Žike Proje i mnogo poznatiju Vaga za tačno merenje, obe u režiji Srbe Stankovića. Početkom osamdesetih Siniša Pavić je na vrhuncu, istovremeno pravi seriju Vruć vetar, uz Grlom u jagode verovatno jednu od, opravdano najčešće repriziranih, kao i bioskopske blokbastere Laf u srcu i Tesna koža, koji mu donose narudžbinu serijala Bolji život (1987). Budimo otvoreni: štos narativ i karakteri i iz ove serije reciklirani su u svim kasnijim Pavićevim scenarijima: Srećni ljudi, Porodično blago, Stižu dolari, Bela lađa.

Ceo život za godinu dana je bio prvi urbani serijal, a Sivi dom (1986) Darka Bajića i Gordana Mihića poslednji, do pojave upravo završene serije Ubice mog oca, čiji podnaslov "ne tako davno u zemlji fascikli i fioka" kao da nehajno referira na osnovnu Pavićevu dramaturgiju.

Aleksandar Popović je po značaju i broju dramskih tekstova gotovo jednak svom prezimenjaku Steriji, uz Crnjanskog važi za verovatno najveću nepravdu Srpske akademije nauka i umetnosti, baš kao i što je činjenica da na ovogodišnjem Sajmu knjiga nije bilo novih izdanja njegovih dela.