U Vojvodini živi tridesetak nacija i nacionalnih i etničkih grupa. Najbrojniji su Srbi, Mađari i Slovaci. Slovaci, koje smo izabrali za primer u priči o baštini nacionalnih zajednica Vojvodine zbog 150. godišnjice njihovog pozorišta, većinsko su stanovništvo opštine Bački Petrovac, i najbrojniji su u mešovitoj opštini Kovačica. Slovački jezik je jedan od šest službenih jezika Pokrajine.

Uvreženo je poimanje da su pripadnici nacionalnih manjina "mali" ljudi, iako su najpoznatiji Slovaci u vojvođanskoj kulturi Martin Jonaš, Zuzana Halupova, Jan Knjazovic, Martin Paluška, Jan Sokol, Jan Venjerski i ostali slikari naivci iz Kovačice (videti "Vreme" broj 1189), i Miroslav Benka, scenarista, reditelj preko 60 predstava, glumac i dizajner. Negovanje kulturnih tradicija svih manjina ne očitava se samo u negovanju narodnih pesama i igara, kako su mnogi skloni da shvataju, već pre svega u korišćenju maternjeg jezika u obrazovanju, informisanju, komunikaciji sa državnim organima na raznim nivoima, pa čak i u crkvenim obredima i poštovanju – uvažavanju crkvenih praznika po bilo kojem kalendaru. U tome je draž i bogatstvo Vojvodine.

Kulturni život vojvođanskih Slovaka traje od 19. veka: 1842. godine je otvorena Biblioteka "Stefan Homola" u Bačkom Petrovcu, jedna od najstarijih u Vojvodini, iz druge polovine 19. veka su i pisci Jan Čajak, majstor realističke slike slovačkog narodnog života, i Vladimir Hurban Vladimirov, dramski pisac i pedagog. Posebno mesto zauzima pozorišna tradicija.

Pozorišne predstave u Vojvodini su oduvek značile mogućnost predstavljanja vlastite kulture i vlastitog jezika. Predstave su pripremali učenici – srednjoškolci i studenti, vatrogasci, zanatlijska omladina, brojna udruženja – danas popularno nazvan nevladin sektor. I svi su se trudili da budu bolji, uverljiviji, posećeniji i zapaženiji. U Bačkom Petrovcu, po podacima zabeleženim u štampi, prva predstava je odigrana 27. avgusta 1866. godine – Stari kočijaš Petra Trećeg Avgusta fon Kocebua. Bilo je to samo pet godina posle osnivanja Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Puka slučajnost? Verovatno ne, zato što postoje novinski zapisi o susretanju glumaca ovog pozorišta sa pripadnicima slovačke nacionalne manjine, pa je sasvim logično pretpostavljati da su i ta druženja dala podstrek nastanku prve predstave na slovačkom jeziku.

Ove godine slovački vojvođanski poslenici su ovaj značajan jubilej, 150 godina slovačkog pozorišta, iskoristili da izvrše rekapitulaciju rada slovačkih vojvođanskih pozorišnih umetnika, da analiziraju razvojne tendencije, kritički sagledaju pojedine etape u razvoju, ali i da upriliče kreativni dijalog na regionalnom i međunarodnom nivou. Obeležavanje tradicije duge jedan i po vek poslužilo je i da postanemo svesni kulturne zrelosti naših prethodnika i čvrstih osnova na kojima su utemeljili pozorišnu kulturu Slovaka.

Zbog jubileja su u Bačkom Petrovcu od maja do decembra gostovale predstave pozorišnih ansambala iz zemlje i inostranstva, organizovane su projekcije filmskih zapisa predstava, i prvog i za sada jedinog igranog filma Mišo, izloženi su knjige i dokumenta iz pozorišne biblioteke vojvođanskih Slovaka, "Slovačke narodne svečanosti", nacionalni praznik pripadnika slovačke nacionalne manjine, dobile su pečat ovog jubileja, održani su stručna savetovanja, radionice, amaterska smotra pozorišta "Pozorišne lovorike"… U okviru Pozorišnih svečanosti održana je premijera predstave Ispod baldahina Bratka Krefta i Borisa Lavreneva u režiji Ljuboslava Majere.

I da rezimiramo: Slovačko pozorište u Vojvodini ostavilo je značajan trag u razvoju slovačke manjinske zajednice. Vodilo je neprekidan kreativni dijalog kako na regionalnom tako i na međunarodnom nivou. Učestvovalo je u stvaranju istorije, borilo se za emancipaciju i gradilo mostove. Između tradicije i inovacije živi 150 godina i poželimo mu dugu i uspešnu egzistenciju u godinama koje su pred nama.