Zaupokojenu liturgiju povodom smrti patrijarha Pavla predvodi vaseljenski patrijarh Vartolomej. Početak liturgije označila su zvona na Sabornoj crkvi u Beogradu u četvrtak 19. novembra u 7.30 časova. Uz veliki broj vernika koji su ispunili sve okolne ulice, u liturgiji učestvuju arhijereji Srpske pravoslavne crkve i brojni državnici, visoke crkvene i verske delegacije iz zemlje i inostranstva. Poštovaoci patrijarha Pavla prolazili su u mimohodu pored njegovog odra i čitavu prethodnu noć, a Saborna crkva je samo na kratko bila zavorena da bi se izvršile pripreme za liturgiju.

U 9.30 ispred Patrijaršije je formirano čelo litije i iznet je drveni krst koji će je predvoditi. Telo patrijarha je prekriveno zelenom mandrijom, koja je simbol patrijarha. U to vreme špalir građana je formiran kod hotela "Moskva" na Terazijama, a građani u kolonama i grupama polako idu ka platou ispred Hrama svetog Save. Duž puta kojim će proći litija postavljene su kamere TV ekipa. Policijske patrole su pravilno raspoređene duž puta, a ostali delovi grada su bili praktično pusti.

U 9.40 uz zvona telo patrijarha je izneto iz Saborne crkve u otvorenom sanduku. Oko patrijarha su arhijereji, pa sveštenmstvo, a pored njih su raspoređeni gardisti u plavim uniformama. Uz zvuk zvona litija je u 9.50 krenula u tišini.

Dok kolona prolazi pored Terazijske česme mirni špalir hiljada građana je u besprekornom redu na trotoarima. Iza litije masa relativno brzo u tišini ispunjava Terazije. Muškarci žene, mladi. Kraj kolone je u tom trenutku negde kod Brankovog mosta. Čini se da ranije pretpostavke o pola miliona prisutnih na sahrani nisu bile preterane. Puni su trotoari u Bulevaru oslobođenja i na Svetosavskom platou. Svi reporteri zapažaju tišinu koja vlada u velikoj masi.

U trenutku kada je litija na čijem je čelu krst nosio patrijarhov praunuk Mihailo ispunila Slaviju, nepregledna kolona se protezala nekoliko kilometara, a Prizrenska ulica je bila ispunjena sve do Zelenog venca.

Pored vaseljenskog patrijarha Vartolomeja, povorku predvode čuvar trona Srpke pravoslavne crkve, mestobljusitelj, mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije.

U 10.55 kovčeg patriijarha Pavla prenet je na rukama crkvenih visokodostojnika od Krušedolske ulice do Svetosavskog hrama – gde je molitvom "Blagoslovi vladiko" u kojoj se pominje neporočni put, počelo opelo, ili pomen, koji je, kao i luturgija u Sabornoj crkvi na crkvenoslovenskom jeziku, a čuo se i grčki i jermenski. Zvona Saborne crkve zamenila su zvona na Svetsavskom hramu i utišala se u 10.59.

U sabornoj molitvi poglavaru SPC učestvovali su i mitropoliti Ruske pravoslavne crkve, minski i sluckim Filaret, Jerusalimske patrijaršije Isahije, Aleksandrijske patrijaršije Petar i Gruzijske patrijaršije mitropolit Gerasim a u ime Atinske i Kiparske arhiepiskopije mitropoliti Elasonosa Vasilije i Pafosa Georgije i drugi. Ispred hrama su, pored predsednika Tadića, premijer Mirko Cvetković sa članovima vlade, predsednik Skupštine Srbije Slavica Djukić-Dejanović i poslanici iz svih parlamentarnih stranaka, kao i državne delegacije Rusije, Republike Srpske, Grčke, Vatikana, Kipra, Bosne i Hercegovine, Crne Gore i drugih zemalja.

Opraštajući se od patrijarha srpskog Pavla, predsednik Tadić je izrazio zahvalnost za njegova dela i moralne pouke koje je ostavio u nasleđe srpskom narodu: «Verujem da delim mišljenje građana izražavajući zahvalnost patrijarhu Pavlu što je uvek postojao i što postoji ispred svih nas svojim delom i rečima da uvek budemo ljudi i da nikada na zlo drugih ne odgovaramo zlom u sebi.

Patrijarh Vartolomej je istakao da je Pavle bio čovek neprekidne molitve, blag, miran, ali i borac koji ne zna za uzmicanje i spreman na svaku žrtvu. Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, je u oproštajnom govoru rekao da je patrijarh Pavle govorio da se zlo se u drugima ne može izlečiti zlom u sebi, da je istom ljubavlju voleo svoj narod i svaki drugi narod, svakog čoveka kao bogoliko biće i da nije nikome sudio, samo je rasuđuvao poštujući slobodu svakoga, i da je istom ljubavlju voleo je svoj narod i svaki drugi narod, svakog čoveka kao bogoliko biće.

Po okončanju opela, povorka je krenula ka manastiru Rakovica. Patrijarh Pavle je izrazio želju da bude sahranjen u manastiru Rakovica zbog toga što mu je jedan od uzora bio patrijarh Dimitrije (1920-1930), prvi patrijarh posle 1920. kada je uz neophodnu saglasnost Carigradske Vaseljenske patrijaršije ponovo uspostavljena jedinstvena Srpska crkva. Patrijarh Dimitrije je sahranjen u manastiru Rakovica, a patrijarh Pavle se u njemu zamonašio 1948. godine.

Episkop bački Irinej izjavio je u sredu u Srpskoj patrijaršiji, u ime Odbora za sahranu, da će centralni događaj na sahrani patrijarha Pavla biti opelo na platou ispred Spomen-hrama svetog Save u 11 časova, kojem će moći da prisustvuje najveći broj građana i gostiju iz svih krajeva Srbije i inostranstva.

Upućen je apel svim učesnicima da se očekuje da sve bude u skladu sa životom, skromnošću i željom patrijarha Pavla, rekao je vladika Irinej. Na platou Svetosavskog hrama se po sugestiji Odbora za sahranu, a u skladu sa željom pokojnog patrijarha, završava praćenje sahrane za javnost i medije.

Poslednji čin sahrane Njegove svetosti patrijarha srpskog gospodina Pavla i spuštanje u grob u manastiru Rakovica biće obavljeno skromno u prisustvu malog broja ljudi i bez prisustva medija, najavio je tada episkop zahumsko-hercegovački Grigorije.

Međutim, oko manastira Rakovica već se okupilo više hiljada građana. Masa ljudi u špalirima čekala je kolonu pred manastirom u Rakovici. Neki od njih došli su izdaleka – iz dijaspore. Deca su u rukama držala cveće.

Od nedelje 15. novembra ujutro, kada je preminuo patrijarh srpski Pavle (95) koji je dve godine ležao na Vojnomedicinskoj akademiji, u Sabornu crkvu u Beogradu ušlo je, procenjuje se, oko 500.000 ljudi koji su se opraštali od patrijarha, a red se protezao kroz brojne centralne ulice, sve do hotela Moskva na Terazijama. Prema proceni policije, u četvrtak, 19. novembra, patrijarha je ispratilo oko 600.000 ljudi.

manastir Rakovica

Manastir Rakovica smešten je između dva brda – sa njegove istočne
strane uzdiže se Pruževica, a sa zapadne strane Straževica.
Manastirska crkva posvećena je Sv. arhangelu Mihailu i Gavrilu.
Najstariji pisani dokument, u kome se pominje manastir Rakovica pod
imenom Racauicense monasterium, je u putopisu Feliksa Petančića iz
1502. godine.

Manastir je krajem 16. veka premešten na sadašnje mesto na skrovitije
mesto, dublje u šumu, a ostaci starog manastira pronađeni su iznad
sela Rakovice. U toku seobe Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem monaštvo ga je napustilo krećući se ka severu i noseći sa sobom crkvene dragocenosti i bogoslužbene knjige. Rakovički kaluđer Grigorije je posredovao pri sklapanju Karlovačkog mira (1699), činjeći značajne usluge ruskoj diplomatiji. Rusi su uzvratili darujući Grigoriju lično, ali i manastiru novac, bogoslužbene knjige, odejanja, sasude i četiri ikone. Zahvaljujući tome, manastir se ekonomski oporavio. Nova stradanja manastir je pretrpeo izbijanjem Austrijsko-turskog rata (1737-1739).

U dokumentima iz 1788. godine se pominje iguman Rakovice, arhimandrit
Spiridon (Vitković), koji je ujedno bio i starešina manastira
Rajinovac.

Manastir ponovo strada tokom velikog Austrijsko-turskog rata
(1788-1790), i biva surovo kažnjen zbog aktivnosti monaha na strani
Austrije. Bio je opljačkan, spaljen, a iguman Sofronije, koji je Srbe
okupljao i podsticao na borbu, obešen je o brest pred manastirom.
Po potpisivanju Svištovskog mira (1791), pristupilo se obnovi Rakovice
uz veliku podršku kneza Miloša Obrenovića, koji je posebno cenio ulogu
manastira u narodnom životu. Njegovo naročito staranje o ovoj svetinji
je bilo podstaknuto i time što je njegov sin Todor bio sahranjen
ovde. Tokom 1822. godine finansirao je izgradnju trospratnih
manastirskih kelija sa velikom trpezarijom i kneževim konakom. Za
položaj manastira je bilo od izuzetne važnosti vezivanje i ostalih
članova porodice Obrenović za njega. Osim Miloša i kneginje Ljubice
(po kojoj se jedan manastirski deo zove "Ljubičin konak"), o manastiru
su se kasnije usrdno starali knez Mihailo i Tomanija Obrenović,
supruga Jefrema Obrenovića. Ona je zajedno sa mužem i decom i
sahranjena u priprati crkve, a nasuprot njihove porodične grobnice
počiva Milivoje Blaznavac, muž Jefremove unuke Katarine. Osim članova
porodice Obrenović, u manastiru je sahranjen i junak Prvog srpskog
ustanka Vasa Čarapić. Crkva je obnovljena tek 1861-1862. godine kada
je dozidana u gornjem delu, iznad kordonskog venca. Do 1737. godine,
ikonostas manastirske crkve krasile su četiri ikone koje je car Petar
Veliki darovao Rakovici 1701. godine. Pod najezdom Turaka, prenešene
su u Valiku Remetu, zatim su ih ustaše tokom rata odnele u Zagreb
zajedno sa ostalim srpskim dragocenostima, da bi naposletku završile u
Galeriji Matice Srpske.

Kako piše "Pravoslavlje", manastir Rakovica je odlukom Patrijarha
Germana 1959. godine pretvoren u ženski manastir.