Mađarski parlament je 19. juna prihvatio Zakon o Mađarima u susednim zemljama, koji se popularno zove i Zakon o statusu. Mađarske partije, izgleda, pokazuju osećaj za složno glasanje kada je reč o nacionalnim pitanjima među koje spada sve što je u vezi sa Mađarima u susednim zemljama. Predlog vlade i pored nekih kritika opozicione Mađarske socijalističke partije naišao je na opštu saglasnost u najvišem zakonodavnom telu zemlje, jer je za Zakon o statusu glasalo 92 odsto prisutnih poslanika, dok su protiv bili samo poslanici Saveza slobodnih demokrata, koji ga nisu odbili u načelu, ali se nisu složili o načinu podrške Mađara u susednim zemljama.

Zakon o statusu ima za cilj da omogući pružanje pomoći Mađarima u susednim zemljama u očuvanju njihove kulture, kao i poboljšanju njihovog obrazovanja, zdravstvenog i ekonomskog stanja. Pored toga, taj propis će im omogućiti da svake godine tri meseca legalno rade u Mađarskoj. Ovaj zakon je svakako neka vrsta mešanja u unutrašnje stvari susednih država, jer će prema očekivanjima u Budimpešti u narednih nekoliko godina oko 800.000 Mađara iz susednih zemalja tražiti ličnu kartu "statusnog Mađara", i tako će imati neku vrstu dvojnog državljanstva, iako to dosad doslovno nikad nije spomenuto.

VRSTA UJEDINJENJA: Ako se, međutim, gleda druga strana medalje, prema kojoj pitanje nacionalnih manjina ne može da bude unutrašnja stvar nijedne zemlje, onda Mađarska može da se zalaže za poboljšanje životnih uslova svojih sunarodnika u susednim zemljama, odnosno za jednu vrstu kulturnog ujedinjavanja nacije.

Takvo zalaganje Mađarske izazvalo je gnev suseda, pre svega Rumunije i Slovačke, što je i razumljivo s obzirom na to da u tim zemljama živi najveći broj Mađara "s druge strane" granice. Rumunski premijer Adrijan Nastase je preko rumunske štampe najavio otkazivanje gotovo svih bilateralnih ugovora sa Mađarskom, dok je slovački premijer Mikulaš Dzurinda primetio da se mađarski Zakon o statusu kosi sa pravnim normama Evropske unije.

Mađarska vlada je napravila dve teške greške u vezi sa donošenjem Zakona o statusu. Iscrpnu raspravu o pojedinostima tog zakona vodila je samo sa predstavnicima Mađara iz susednih zemalja, a nije imala detaljne konsultacije sa vladama susednih država. Zbog ovakvog pristupa tom pitanju budimpeštanska vlada je uzela za pravo da nagađa i optužuje kako se radi o nekoj mađarsko-mađarskoj zaveri, iako u Mađarskoj niko pametan ne veruje u takve priče, niti, naravno, postoji volja za bilo kakvu zaveru. Zbog toga su optužbe sa rumunske i slovačke strane samo "prodavanje magle po sunčanom vremenu", ali ipak mogu biti i povod za napade na mađarske nacionalne zajednice u tim zemljama, tako da će cenu poklona dobijenog iz Budimpešte morati da plate baš oni koji su i dosad plaćali ceh nesporazuma između manjinskog i većinskog naroda.

Druga greška mađarske vlade nije toliko u Zakonu o statusu, koliko u odnosu prema manjinama u Mađarskoj. Ovdašnje manjine nisu ugnjetavane, ali nisu ni dovoljno uključene u političke tokove zemlje. Može se reći da mađarska vlada koristi dvostruke standarde, jer s jedne strane želi da omogući što bolje uslove života Mađarima u susednim zemljama, što je i razumljivo, a s druge, pravi propuste kada je reč o manjinama i njihovim pravima u Mađarskoj, što je nerazumljivo. Nakon promene sistema nijedna mađarska vlada i nijedan mađarski parlament nisu bili u stanju da napišu i da prihvate zakon ili promenu zakona koji bi omogućio manjinama u Mađarskoj da imaju svoje poslanike u najvišem zakonodavnom telu zemlje.

MALO VAŽI, MALO NE VAŽI: Kada je reč o dvostrukim standardima, izuzetak nisu ni vlade u Bratislavi ni u Bukureštu. Slovački i rumunski zvaničnici se danas bune protiv nečega što oni već imaju od juče. Rumunski parlament je 15. jula 1998. godine prihvatio Zakon o podršci rumunskim zajednicama van granica zemlje na osnovu koga se mogu stvoriti posebni fondovi za materijalnu pomoć škola rumunskog nastavnog jezika u inostranstvu, a može se dati materijalna podrška i rumunskim kulturnim i umetničkim društvima izvan Rumunije. Prema tom zakonu, u nekim slučajevima postoji i mogućnost za finansiranje lekarske nege stranim državljanima rumunske nacionalnosti. Od sredine marta, u osam županija istočne Rumunije građani Moldavije su mogli predati molbe za vraćanje rumunskog državljanstva što je izazvalo veliko negodavanje i Kišinjovu.

Slovačka ima sličan zakon, koji je prihvaćen 14. februara 1997. godine za vreme Mečijarove vlade. Slovački zakon predviđa izdavanje "statusne lične karte" Slovacima iz inostranstva koji su napunili 15 godina, a molba za izdavanje takvog dokumenta može se podneti u slovačkim ambasadama. Prema tom zakonu, Slovaci iz inostranstva sa ličnom ispravom "statusnog Slovaka" imaju ista prava kao svi građani Slovačke u srednjim, višim i visokim školama te zemlje, a mogu se legalno zaposliti u Slovačkoj bez vremenskog ograničenja. Prema mađarskim podacima, takvu ličnu kartu dobilo je oko 200 Slovaka iz Mađarske.

Mađarska nije negodavala ni u slučaju usvajanja slovačkog, ali ni prilikom prihvatanja rumunskog zakona o statusu. Istine radi, ti zakoni nisu bili upereni prema Mađarskoj, već pre svega prema Moldaviji i Češkoj. Prema mišljenju slovačkog premijera Mikulaša Dzurinde, mađarski Zakon o statusu nije u skladu sa pravnim normama Evropske unije i zato se neće odnositi na Slovačku koja će prema očekivanjima zajedno sa Mađarskom ući u EU. To potvrđuje da je Mađarska na molbu Brisela već iz sadašnje verzije izostavila Mađare iz Austrije, ondosno Zakon o statusu ni sada ne može da važi za zemlju koja je član Evropske unije. Ako ovakva praksa ostane, onda će Zakon o Mađarima važiti samo za Mađare koji žive u zemlji koja nije član integrisane Evrope, a to znači da će biti dve vrste Mađara u susedstvu, koji su "statusniji" i koji su "manje statusni". Smisao ovog zakona biće u tom slučaju samo podrška onim Mađarima koji su ostali van Evropske unije, ali ni to nije malo.