Nakon što je iz Brisela potvrđeno da su SAD svojim saveznicima u NATO-u pružile "jasne i ubedljive" dokaze da iza napada na Svetski trgovinski centar i Pentagon stoje Osama bin Laden lično i njegova mreža Al Kaida, manevarski prostor talibana veoma se suzio. Generalni sekretar NATO-a Džordž Robertson, dakle, "verifikovao" je dokaze da su napadi dirigovani spolja, čime se, po članu 5. Alijanse, moraju smatrati napadom na sve članice NATO-a i dodao "da Sjedinjene Američke Države mogu u potpunosti računati na podršku svih 18 članica saveza u borbi protiv međunarodnog terorizma". Nekoliko časova pre stupanja na snagu člana 5, britanski premijer Toni Bler praktično objavljuje talibanima rat. "Ili ćete predati teroriste, ili ćete se predati vi. Drugog izbora nemate. Samo je jedan ishod ove bitke. Naša, a ne njihova pobeda", rekao je Bler na samitu svoje Laburističke partije u Brajtonu. Takođe istog dana, 2. oktobra, njujorški gradonačelnik Rudolf Đulijani založio se u govoru pred Generalnom skupštinom Ujedinjenih nacija da svetska organizacija "podvuče crtu" kada je reč o terorizmu i da se ne upušta u jalove diskusije o tome zbog čega terorizam nastaje. "Dokazi o brutalnosti i nečovečnosti terorizma, o njegovom shvatanju života i mira leže ispod ruševina STC-a, samo nekoliko kilometara daleko od mesta gde smo se danas sastali. Neka oni koji tvrde da najpre moramo da se udubimo u uzroke terorizma pođu sa mnom na neku od hiljada sahrana koje su se obavile u Njujorku, pa neka deci i ožalošćenima objašnjavaju ludačke razloge."

Iako se gomilaju i premeštaju ratni brodovi, avioni-tankeri i krstarice i grade se logističke baze za napade na Avganistan, rat na terenu već je počeo. U stvari, on traje od napada na američke ambasade u Africi 1998, tj. od kada je Osama bin Laden objavio rat Americi. Grupe američkih specijalaca od tada češljaju ledine i brežuljke Avganistana u potrazi za neprijateljem br. 1 i ključnim ljudima iz njegove mreže.

UTOČIŠTE OTPADNIKA: Zapravo, sa predelima prekrivenim niskim rastinjem i golim brdima Avganistan geografski najviše podseća na američki Divlji zapad. I baš kao što su pustopoljine američkog Zapada u pretprošlom veku bile idealno utočište za "ružne, prljave i zle", tako je i Avganistan utočište za otpadnike XXI veka. Prema tome, pre nego što bude ispaljen ijedan projektil, tj. pre dolaska "plave konjice", svi su izgledi da će najteži deo posla najpre morati da obave Šejn i Pinkerton koji se već nalaze na terenu. Jedan izvor iz Pentagona kaže da pripadnici američkih specijalnih snaga (najverovatnije pripadnici elitne jedinice Delta i Zelenih beretki) uveliko češljaju teren u malim grupama. Oni se preko dana kriju u rupama, a izlaze u sumrak u potragu za tragovima. Odlično govore jezike paštu i dari. "Njihov zadatak je da uhvate Bin Ladena, a da ne budu uhvaćeni", kaže anonimni izvor iz Pentagona za nedeljnik "Tajm".

No, kao što je američki predsednik Džordž Buš obećao svojim građanima i celom svetu, ovaj rat će biti dugotrajan, a vodiće se vojnim, ekonomskim i diplomatskim sredstvima. "Mi ovaj sukob nismo tražili, ali ćemo ga okončati. Rat će se voditi svuda gde se teroristi kriju, beže ili planiraju. Pobeda će biti očigledna."

No, upravo činjenica da pobede u ratu na kakav se globalna koalicija protiv terorizma nameračila, ne mogu, bar isprva, biti očigledne, zadaje dosta muka Bušovoj administraciji. Rat koji se sprema ne liči ni na jedan od modernih ratova, a ponajmanje na rat u Zalivu 1991 ili onaj protiv SRJ 1999. Moderna vojna tehnologija neće imati presudnu ulogu u ratu, već će to imati tihe i tajne operacije specijalnih jedinica i obaveštajnih službi. Bušova administracija u pripremama za rat ima kod kuće posla preko glave, jer što pre mora da iskoristi povoljnu okolnost da velika većina Amerikanaca za sada podržava temeljno hvatanje u koštac sa terorizmom i spremna je da zbog toga podnese izvesne žrtve, od ljudstva do ograničenja građanskih sloboda. S druge strane, sve prognoze jedinstvene su u oceni da je američka ekonomija osuđena na recesiju, pa solidarnost i trpeljivost građana SAD može da počne da se topi čim na svojoj koži osete prve znake ekonomske stagnacije.

VEĆA OVLAŠĆENJA POZICIJI: Ipak, bez vremena na pretek, Bušova administracija bacila se na rešavanje domaćih zadataka, pa su republikanci u Kongresu postigli dogovor sa demokratama da se izglasa zakon koji bi policiji dao veća ovlašćenja u suzbijanju terorizma. Veća ovlašćenja za policiju automatski znače ograničenje građanskih sloboda, zbog čega su republikanci morali računati na razumevanje demokrata. Da bi se održala zainteresovanost i raspoloženje građana za vojnu akciju, Bušova administracija razmišlja o seriji koncerata i javnih nastupa velikih zvezda. Iako je jedna velika manifestacija takve vrste već održana 21. septembra, Bušovi ljudi nisu naročito zadovoljni. Kao što reče jedan izvor iz Bele kuće, "koncert je bio previše holivudski i njujorški". Drugim rečima, previše su se veličale liberalne ideje. Umesto poruka o miru i verskoj toleranciji, Bela kuća na umu radije ima događaj kojim bi se ojačao patriotizam i ono "zbog čega je rat neizbežan". Dakle, umesto Breda Pita i Kianu Rivsa, bilo bi bolje da poruku pošalju Klint Istvud i Tom Selek.

Izazovi pred Bušovom administracijom su veliki, upravo zato što se rat neće voditi na jednom frontu. "Nema više ostrva koje treba osvojiti, ili desanta na plaže", izjavio je Buš prošle nedelje. Od toliko bitaka koje se vode na raznim frontovima, diplomatskim, ekonomskim i vojnim, Buš mora što pre da pokaže neki uspeh, a izbora nema mnogo. Početak pravih vojnih operacija ne žele da otkriju ni NATO ni Bela kuća, diplomatski napori Vašington-Islamabad-Kabul nisu dali rezultate, pa je Bušu ostao ekonomski front. Otvarajući aerodrom "Regan" Buš je objavio da su SAD i saveznici blokirali bankovne račune koje kontroliše Osama bin Laden i da je tako "zarobljeno" oko šest miliona dolara. Iako ovaj uspeh može delovati minoran u poređenju sa bitkama koje predstoje, on nije zanemarljiv: pokazalo se da je prvobitna procena da su troškovi organizacije napada na STC i Pentagon iznosili nekoliko desetina hiljada dolara bila preskromna. Ispostavilo se da je obuka i logistika organizatore koštala preko pola miliona dolara, pa je blokiranje sredstava značajan uspeh. No, ne treba gajiti prevelik optimizam u tom pogledu, upozoravaju finansijski i bankarski stručnjaci. Osami bin Ladenu dovoljno je pola sata da premesti novac sa jednog na drugi račun i da ga preuzme sasvim nepoznata osoba. Da bi ušli u trag ovakvim transakcijama, bankarima je često potrebno više od pola godine.

Međutim, uprkos zveckanju oružjem, državni sekretar Kolin Pauel i ministar odbrane Ramsfeld uspeli su da obuzdaju jastrebove u svojim redovima, a da sa aktiviranjem člana 5 NATO-a istovremeno održe borbeni plam.

ŽIV ILI MRTAV: Vašington i saveznici spremni su da čekaju talibanske vođe još neko kraće vreme da im izruče Osamu bin Ladena na tanjiru. Na pomoć Pakistana, pokazalo se, ne treba mnogo računati, uprkos dobroj volji vlade u Islamabadu. Stvari su izmakle kontroli i glavnim patronima talibana, što globalnu koaliciju u borbi protiv terora čini krnjom. Čini se da ni talibani ne žele da sasvim zalupe vrata za sobom i povuku se u pustare Avganistana očekujući odmazdu. Talibanske vođe opovrgle su prethodnu izjavu da ne znaju gde se nalazi glavni krivac, ali da mu mogu proslediti poruku. Sada, međutim, tvrde da je Osama bin Laden u Avganistanu. To su rđave vesti za Avganistance, pod uslovom da talibanska vlada želi samo ovom činjenicom da se pohvali, a ne da pregovara. Iako je jasno da će Bin Ladenova mreža moći da se održi i deluje još neko vreme iako vođa bude uklonjen, i da problem terorizma neće tom prostom činjenicom biti uklonjen, saveznici u borbi protiv terora neće odustati od namere da se domognu neprijatelja br. 1, živog ili mrtvog. Da li će to postići neki projektil, ili prerušeni Šejn, ostaje da se vidi. Uspeh za sada ipak najviše ima "mangup u Bin Ladenovim redovima".

Američka crna lista

Ekstremne islamske terorističke grupe koje američka vlada smatra opasnima, te ih je, kao takve, stavila na "crnu listu":

Al Kaida

Ovu organizaciju osnovao je Osama bin Laden radi stvaranja jedinstvene islamske države u svijetu. Kao i njen osnivač, Al Kaida ima dugu i kontroverznu prošlost. U vrijeme sovjetske invazije na Afganistan (1979. godine) Bin Laden je formirao neku vrstu centra za prikupljanje financijskih sredstava za borbu protiv Sovjeta i regrutaciju mudžahedina iz cijelog svijeta – uključujući i SAD. Prema američkim izvorima, ova struktura se transformirala 1989. godine (vrijeme kada su Sovjeti napustili Afganistan) u Al Kaidu (Baza), jezgro oko kojega je Bin Laden izgradio svoju terorističku mrežu.

Ono što razlikuje Bin Ladena od ostalih "kumova" nasilja protiv američkih i izraelskih ciljeva je njegova sposobnost da uspostavi izuzetno širok krug veza: uspio je povezati dugogodišnje rivale, pomiriti ideološke razlike među njima. Spreman je na taktičke saveze sa svim grupama koje dijele njegove ciljeve: "oslobađanje" zemalja Perzijskog zaljeva od američkih trupa, svrgavanje prozapadnih vlada u tzv. umjerenim islamskim zemljama i uništenje Izraela (vidi "Vreme" broj 559). U tu svrhu 1998. godine osnovan je Internacionalni islamski front za sveti rat protiv Židova i križara, a Al Kaida je postala njegovo oružano krilo. Osama Bin Laden je odgovoran pored nedavnog terorističkog napada na Ameriku i za najmanje pet drugih terorističkih akcija protiv američkih ciljeva u kojima su poginule 273 osobe.

Palestinski islamski džihad

Palestinski islamski džihad važi za jednu od najopasnijih terorističkih organizacija na Bliskom istoku. Izrael je u njenim očima glavni neprijatelj Muslimana, koji u džihadu (svetom ratu) mora biti uništen. Organizaciju su osnovali 1975. godine palestinski studenti u Egiptu. Pod vodstvom Fathija Šakakia, koji je tokom studija medicine u Egiptu prihvatio radikalizam i ideje iranske revolucije, početkom osamdestih godina, organizacija se proširila u pojas Gaze. Izraelska tajna služba Mosad organizirala je njegovo ubojstvo na Malti. Organizaciju je preuzeo Ramadan Abdalah Šalah, koji je studirao ekonomiju u Velikoj Britaniji. Ova organizacija stoji iza mnogih krvavih atentata.

Hamas

Osnivač i duhovni vođa islamsko-fundamentalističke palestinske organizacije Hamas je šeik Ahmed Jasin. Njen cilj je uništenje Izraela i osnivanje islamske države unutar granica Palestine. Po Jasinu, Palestina se proteže od Sredozemnog mora do rijeke Jordan.

Pokret je nastao u pojasu Gaze, ali djeluje i na Zapadnoj obali i u samom Izraelu. Izraelske vlasti su, isprva, Hamas tretirale kao rivala Palestinske oslobodilačke organizacije (PLO) i indirektno je podsticale. Njena militantna aktivnost postala je neosporna nakon izbijanja prve intifade, krajem 1987. godine. Dvije godine kasnije, izraelske vlasti zabranile su njeno djelovanje na okupiranim teritorijama. Jasin, danas šezdesetpetogošnjak narušenog zdravlja i gotovo slijep, proveo je u izraelskim zatvorima osam godina (1989-1997). Za to vrijeme, nasilje njegovih sljedbenika je kulminiralo. Hamas se financira od priloga članova i simpatizera, ali i nekih islamskih i arapskih zemalja (Saudijska Arabija, Iran).

Na okupiranim teritorijama organizirali su efikasnu socijalnu službu, što im je donijelo velike simpatije stanovništva.

Sadašnju intifadu Jasin smatra "kvalitativnim skokom" u odnosu na prvu, jer su mladi Palestinci umjesto kamenja uzeli u ruke ručne bombe. Na optužbe da li je umiješan u teroristički napad na SAD nedavno je u jednom intervjuu odgovorio: "Hamas se ne bori izvan Palestine. Amerikanci koji su poginuli u tim napadima nisu okupirali tuđu zemlju. Izraelci jesu." Organizacija je odgovorna za najveći broj samoubilačkih atentata u Izraelu i na teritorijima pod palestinskom samoupravom.

Narodni front za oslobođenje Palestine (NFOP)

Ovu marksističko-lenjinističku grupu osnovao je 1967. godine Žorž Habaš, legendarna figura palestinske nomenklature koja je bila jedna od tri glavne komponente PLO–a. Odnosi Jasera Arafata i Habaša bili su od samog početka rivalski, a često i otvoreno neprijateljski.

NFOP se u svijetu "proslavio" po otmicama aviona. Prvu su izveli 1968. godine, a dvije godine kasnije, u "crnom septembru", oteli su sedam aviona istovremeno. No, jedna od Habašovih najkrvavijih akcija izvedena je u njegovom rodnom Lodu (Izrael) 1972., godine kada su tri člana organizacije ubili 28 osoba i ranili 78.

Na kongresu NFOP–a 1999. godine Habaš se povukao, a na čelo organizacije došao je Abu Ali Mustafa. U septembru iste godine, nakon što je odbacio nasilje kao način rješavanja palestinskog pitanja, Barakova vlada dopustila mu je povratak u Ramalu nakon 18 godina izgnanstva u Siriji. Po izbijanju intifade, Mustafa i njegova organizacija otvoreno su podržali palestinski ustanak. Krajem augusta ove godine, Mustafa (63) ubijen je u izraelskom raketnom napadu na zgradu u kojoj je radio.

Abu Nidal

Grupa je nastala 1974. godine otcjepljenjem od PLO–a . Smatra se odgovornom za atentate na aerodromima u Rimu i Beču (1985), ali i za brojna ubojstva umjerenih palestinskih lidera. Jedan od najpoznatijih bio je Arafatova desna ruka – Abu Džihad (1991).

Narodni front za oslobođenje Palestine, generalna komanda

Grupa je nastala odvajanjem od NFOP–a 1969. godine i ima sjedište u Damasku. Ovoj organizaciji pripisuje se umjiešanost u atentat na avion američke kompanije Pan American koji se strmoglavio u blizini Lokerbija (Škotska) u decembru 1988. godine. Tom prilikom poginula je 271 osoba.

Abu Sajaf (Sayyaf)

Radikalna grupa koja djeluje na jugu Filipina. Njen cilj je stvaranje islamske države u ovom području. U aprilu ove godine oteli su dvadestak zapadnih turista koji su oslobođeni zahvaljujući posredovanju libijskog lidera Gadafija.

Islamski džihad

Grupa ekstremnih islamista nastala je sedamdesetih godina u Egiptu. Smatra se odgovornom za ubojstvo egipatskog predsjednika Anvara el Sadata (1981).

Islamska grupa

Najveća grupa egipatskih ekstremnih islamista. Spiritualni vođa, slijepi šeik Omar Abdul Rahman nalazi se u američkom zatvoru od 1995. godine zbog umiješanosti u prvi atentat na Svjetski trgovinski centar (26. 2. 1993. godine, kada je šestosoba poginulo). Smatra se odgovornom za teroristički napad u Luksoru (Egipat) kada je ubijeno 58 stranih turista (1997).

Hezbolah

Osnovana u Libanonu uz iransku i sirijsku pomoć, Hezbolah "Božja partija" smatra se odgovornom za napad na američku kasarnu u Bejrutu 1983. godine. Tom prilikom ubijeno je više od 200 vojnika. Djeluje na jugu Libanona, gdje ima kampove za vojnu obuku u kojima su boravili i članovi Al Kaide i drugih egipatskih ekstremnih grupa. Ovo je ujedno i neobičan primjer sunitsko-šiitske suradnje u borbi protiv Zapada. Hezbolah je poznat po izuzetno militantnim pristalicama i njihovim akcijama protiv Izraela.

Oružana islamska grupa

Osnovana je 1992. godine nakon poništavanja političkih izbora u Alžiru na kojima su pobijedili fundamentalisti. Njihove krvave akcije do sada su odnijele više desetina hiljada ljudskih života.

Narodni mudžahedini

Vrlo aktivna i jaka iranska disidentska grupa. Ima nekoliko baza u Iraku.

Harakat ulmudžahedin

Grupa islamskih ekstremista koja djeluje prvenstveno u Pakistanu. Povezana je sa Osamom bin Ladenom.

Džamat Ulfukra (Jamaat Ulfuqra)

Duhovni vođa grupe je pakistanski šeik Mubarik Ali Gilani. Ćelije ove grupe otkrivene su i u samim Sjedinjenim Američkim Državama.

Pripremila: Mariza Krevatin-Majstorović