Parada ponosa LGBT osoba je tema u srpskoj javnosti duže od deceniju i po, ali interesovanje za ono što ona istinski predstavlja budi se uglavnom jednom godišnje i to upravo tih dana kada treba da se održi, iako borba za prava osoba drugačije seksualne orijentacije traje čitave godine. Ovogodišnja parada pod sloganom "Za promenu" zakazana je za nedelju 17. septembar, kao završni događaj Nedelje ponosa koja je otvorena početkom ove sedmice. Tokom sedam dana u Beogradu se tim povodom održavaju izložbe, debate, filmske projekcije, žurke i dvije međunarodne konferencije – o zločinu iz mržnje i govoru mržnje i Prajd Forum. O svim navedenim događajima, kao i o istoriji srpskog LGBT pokreta (Lesbian, Gay, Bisexual, Transexual), građani se mogu informisati u nedavno otvorenom Prajd info centru.

BORBA ZA PONOS: To što je Parada ponosa skoro svake godine od početka ovog milenijuma pominjana, ne znači i da je svaki put bila održana. U junu 2001. prvi put je organizovana u Srbiji i tada su pripadnici desničarskih organizacija i navijačkih grupa napali mali broj okupljenih građana i građanki na centralnom beogradskom trgu. Policija je bila malobrojna i nepripremljena, a povređeno je 40 osoba. Slike brutalnog nasilja koje je pratilo ovaj događaj obilježile su istoriju ne samo pokreta za promovisanje prava LGBT osoba u Srbiji, već i perioda koji je uslijedio nakon demokratskih promjena. Parada ponosa je ponovo planirana 2004. godine, ali je otkazana od strane organizatora nakon martovskih nemira i paljenja džamija u Nišu i Beogradu. Poslije nekoliko godina pauze, naredna je zakazana za 2009. godinu. Nakon što su organizatori odbili da prihvate preporuke MUP-a da se manifestacija održi na lokaciji van centra grada, Parada je zabranjena, a tu zabranu je nekoliko godina kasnije Ustavni sud Srbije proglasio neustavnom. Napokon, u oktobru 2010. godine pet stotina građana i građanki se okupilo u parku Manjež, a njihovu bezbjednost garantovalo je šest hiljada policajaca. Sa druge strane, isto toliko huligana izazvalo je velike nerede, napalo na policiju i pojedine zgrade. Tokom nemira huligani su demolirali zgradu Demokratske stranke i Socijalističke partije Srbije, zgradu RTS-a, pokretni mamograf, kao i brojne prodavnice u centru Beograda, iz kojih je pokradena roba. Povređena su 132 policajca i 25 građana, a uhapšeno je oko 250 osoba. Te godine je organizovana i prva Nedelja ponosa, jedini dio manifestacije koji se od tada održava bez bezbjednosnih problema.

PRAJD TRAJE CELE GODINE: Narednih godina ogranizovane su još četiri parade, od kojih je jedna zbog pretnji po javni red i mir i zbog premalo političke volje otkazana neposredno pred sam događaj. Poslednja je održana prošle godine bez velikih incidenata, a na njoj je učestvovala i tadašnja ministarka državne uprave i lokalne samouprave, a današnja premijerka Ana Brnabić, koja je tom prilikom rekla da zahtevi LGBT zajednice nisu prioritet za Vladu Srbije, ali da jesu važna stvar. Upravo ovih dana protiče taj period godine kada su ljudska prava LGBT osoba tema interesovanja, mnogo češća i šira u odnosu na ostatak vremena kada su medijski naslovi o problemima sa kojima se suočavaju osobe drugačije seksualne orijentacije tek na nivou incidenta, bukvalno i figurativno, jer se njima izvještava uglavnom u okviru crne hronike nakon saznanja o počinjenim zločinima iz mržnje ili govorima mržnje. Takvih "incidenata" je prijavljeno 79 u ovoj godini, a nijedan nije imao sudski epilog. Iako se o tome ne govori često već uglavnom povodom Parade ponosa koja je simbolički događaj u trajanju od nekoliko sati, borba za prava LGBT osoba je cjelogodišnja. Postoji nemala grupa ljudi koja se time bavi konstantno mnogo godina unazad, a neke od njih možete upoznati u Prajd info centru, u kojem građani svakog dana do 25. septembra mogu da se informišu o beogradskoj Paradi ponosa i aktivnostima koje sprovode organizacije koje se bave pravima LGBT zajednice.

EVOLUCIJA: U Info centru, koji se nalazi u jednoj od najprometnijih gradskih ulica, te u neposrednoj blizini zgrade Predsedništva i Gradske skupštine, za "Vreme" kažu da je dobra stvar što je on otvoren dvije sedmice pred početak Nedelje ponosa u okviru koje se održava Parada i što postoji mjesto u gradu u kome se postavljaju sva zabranjena pitanja jer kada dođe do Parade pitanja se rijetko postavljaju i uglavnom se iznose konstatacije.

"Još jedna važna komponenta je evolucija Parade ponosa od 2001. do 2016. godine koja je dosta simplifikovano prikazana u Info centru. Mislim da je upravo to vrednost izložene postavke jer je čoveku koji prolazi dovoljno nekoliko minuta zadržavanja, a da mu potom bude sasvim jasno koliko dugo ta borba traje i da ima drugu stranu, odnosno ljude koji aktivno rade čitave godine. Može da se informiše o istoriji pokreta, kako se odvijala borba i koliko se toga promenilo do danas, od trenutka kada je homoseksualnost bila kriminalizovana do devedesetih pa naovamo. Bitno je da ovde vreme provode volonteri, uglavnom studenti i srednjoškolci, koji sa posetiocima razgovaraju o tome zašto im je taj događaj bitan i mislim da su takve, ne preterano teorijski slojevite diskusije najvažnije i da se tako dočarava suština koja se često izgubi u previše argumentovanim raspravama", rekla je Sofija Todorović iz Inicijative mladih za ljudska prava koja učestvuje u radu Prajd info centra i organizaciji Nedelje ponosa.

Iako prvenstveno za cilj ima da motiviše građane da prisustvuju događajima u okviru Nedelje ponosa, Info centar će raditi još sedam dana nakon što se ona završi. Na otvaranju je naglašeno da je početak rada ovakve ustanove bitan istorijski događaj baš kao i Parada koja je pomjerala granice, a predstavlja korak ka tome da se iz skrivanja i izlaska na ulicu par puta godišnje pređe na nešto što je permanentno. Trenutno za njegovo cjelogodišnje funkcionisanje ne postoji dovoljno finansijskih mogućnosti. Po informacije u ovaj centar dolaze različiti ljudi, prije svega članovi LGBT zajednice, oni koji žele da pruže podršku, nešto pitaju ili preuzmu program događaja, ali i ljudi kojima nije jasno zašto je neophodno organizovati događaje kao što je Parada ponosa pa žele objašnjenje.

"Info centar ne može da promeni osobu niti mi imamo aspiraciju da menjamo nekoga. Ali nam je važno da ljudi izađu sa informacijama i dobrom vibracijom. Ovo je dobar korak kako bi bili podstaknuti da sami više istražuju, a ne da samo dođu na mesto gde će osećati da im neko nameće nešto novo, a oni već imaju izgrađen stav. Treba biti svestan da je ovo deo prodora u širu javnost jer ljudi pitaju kako se dolazi na Prajd, njima se čini kao da je to skup određene vrste ljudi koji su izričito pozvani iako svake godine važi izreka da se na Prajd ne zove, već se na Prajd dolazi! To je ono što pokušavamo da dočaramo", objasnila je Todorović.

DA SE ZNA: Aleksandar Vasić, aktivista iz organizacije "Da se zna" smatra da ideja osnivanja Prajd info centra leži u ostvarivanju interakcije sa širom javnosti kako bi postalo jasnije da se Nedelja ponosa ne organizuje nužno za LGBT zajednicu već kao mogućnost da svi kroz kulturu vide interesantne stvari, nešto nauče i učestvuju u diskusijama u kojima mogu da iskažu svoje mišljenje.

"Druga važna komponenta je da ovde dolaze i tinejdžeri koji nisu nužno LGBT, ali se preispituju i razmišljaju. Oni mogu da dođu i Info centar i sa nama da popričaju o tome, u slučaju da se boje da sa nekim drugim razgovaraju i da dobiju adekvatan savet. Kada kažu roditeljima da možda nisu sigurni u svoju seksualnu orijentaciju, oni od toga naprave dramu, a treba biti jasno da to što se neko preispituje ne znači definitivno da je gej, biseksualan itd. Oni koji imaju probleme ili članove porodice koji imaju probleme a LGBT su, mogu da nam se obrate i da budu usmereni na pravu stranu."

Program Nedelje ponosa počeo je izložbom "Tolerancija" Mirka Ilića koja je otvorena u ponedjeljak na Kalemegdanskoj tvrđavi, a do nedjelje će se širom Beograda odigrati još najmanje pedest događaja. Bezbjednosne mjere se sprovode na svakom od njih, iako u proteklih šest godina koliko se organizuje Nedelja ponosa nije bilo incidenata. U Prajd info centru kažu da postoji dobra saradnja sa policijom, te privatno obezbjeđenje i kamere kako bi se incidenti predupredili, ali smatraju da atmosferu dodatno čini sigurnom to što su ohrabreno i direktno izašli u javnost, što je umanjilo šanse za napade jer se nasilnici hrane strahom, koji na ovom mjestu nije prisutan.