Dojučerašnja braća Srbi postala su preko noći Bosančerosi, a nekadašnji veliki politički prijatelj entitetskog predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika i bivši predsjednik Srbije Boris Tadić pozvao je opozicione partije u Srbiji da podnesu krivičnu prijavu protiv organizatora “nezakonitog glasanja građana iz susednih država”. To je isti onaj Tadić koji je 2010. godine, uoči izbora u Bosni i Hercegovini, na predizbornom skupu Saveza nezavisnih socijaldemokrata u Doboju, govoreći “iz srca”, podržao “svoje prijatelje koji najbolje vode Republiku Srpsku – Milorada Dodika, Nebojšu Radmanovića, Nikolu Špirića, Igora Radojičića, Dušanku Majkić…” Sada, deceniju kasnije, poziva na zajedničko podnošenje krivične prijave protiv službenika Ministarstva unutrašnjih poslova koji su “nezakonito prihvatili promjene prijave prebivališta građana susjednih država kako bi se uticalo na konačni rezultat izbora”.

Sudjelovanje visokih zvaničnika, vjerskih lidera u kampanjama na izborima u susjednim državama, kao i pomaganje svim sredstvima, što legalnim tako i nezakonitim, postalo je sastavni dio izbornog folklora s obje strane Drine i prihvatljivo dok koristi sopstvenoj poziciji i političkoj opciji. U protivnom, postane predmetom krivičnih prijava.

Za to vrijeme, dio građana poput gusaka u magli tumara do svog biračkog mjesta, nesvjestan zašto je odjednom ono što je bilo pravilo postalo nepoželjno, neprihvatljivo i čak uvredljivo.

SRBI I BOSANCI

Previše je sličnosti u izbornim matricama da bi se govorilo o slučajnim omaškama. Na proteklim izborima u Bosni i Hercegovini u oktobru prošle godine, pripadnici Ministarstva unutrašnjih poslova privodili su po Republici Srpskoj bliske saradnike Aleksandra Vučića jer su se miješali u izborni proces i pokušavali prekrojiti volju birača u ovom bosanskohercegovačkom entitetu. Iako ga Vučić nije podržao na tim izborima, Milorad Dodik je javno obznanio svoju podršku predsjedniku Srbije. Čak je i javno prekršio pravila glasanja – nije ušao u kabinu i pokazao je zaokruženi listić pred kamermanima i novinarima kako bi bio čovjek od riječ – za razliku od onog kojeg je zaokružio. Niko nije reagovao na ovu nezakonitost i demonstraciju moći. Ministar sigurnosti BiH nije samo došao u Srbiju da glasa, što je, prema riječima Miroslava Aleksića, neviđena stvar, već je Nenad Nešić izbornu noć proveo u izbornom štabu Srpske napredne stranke.

Prethodno su i u BiH glasali takozvani fantomski glasači: prijavljenih je bilo i po nekoliko stotina na jednoj fiktivnoj adresi u Srbiji i organizovano su dovoženi u neke opštine poput Srebrenice. Ovog puta slika je ista, samo je pravac drugi – autobusi su krenuli put Beograda. Za jedne je to bio znak “života i umiranja” za Srbiju, za druge prekrajanje izborne volje, za treće znak političke nezrelosti opozicije u Srbiji i šovinističkih ispada prema Srbima iz Republike Srpske.

“U Srbiji nisu rođeni Nikola Tesla, Ivo Andrić, Petar Lubarda, Mihajlo Pupin, patrijarh Pavle, Meša Selimović, Milutin Milanković, Branko Ćopić, Josif Pančić, Zoran Đinđić, Petar Kočić… Mi iz RS i BiH nikad nismo živjeli u Srbiji. Ali vijekovima živimo i umiremo za Srbiju”, rekao je Radovan Kovačević, portparol Dodikovog SNSD-a.

Za Željku Cvijanović, članicu Predsjedništva BiH, optužbe dijela opozicije u Srbiji na račun glasača iz Republike Srpske su neprihvatljive i pokazuju političku nezrelost onih koji se za političku poziciju bore na pogrešan način:

“Mislim da su ljudi, pa i Republika Srpska i Srbija povezani i nema potrebe da niko pokazuje koliko je nizak ili primitivan, te da vrijeđa bilo koga na takav način”, istakla je Cvijanovićeva te kao i njen partijski šef naglasila kako je “Srbija pokazala da želi stabilnost i napredak, te da su ljudi takvu politiku prepoznali”.

Neki od političara su tu povezanost sveli na odnos Srbin-Bosanac. Iako ima dvojno državljanstvo, Vojin Mijatović, potpredsjednik Socijaldemokratske partije BiH i ministar u Vladi Federacije BiH, rekao je kako nikada neće glasati u Srbiji:

“Džabe glasate, džabe se dodvoravate, opet ostajete Bosanci i uvijek ćete biti, jer je to normalno i prirodno, pa koliko god se vi gnušali toga. Imate li principa i obraza ili ste samo rođaci sa sela i biračka mašinerija za gazdu iz Beograda?!”.

Za to vrijeme je Milorad Dodik, kojem svođenje njegovog identiteta na bosanski izgleda kao vađenje zdravog zuba, “ponosan na ljude iz Republike Srpske koji su glasali na izborima i time pokazali dodatnu integraciju Srpske i Srbije”.

TANKA LINIJA CIVILIZOVANOSTI

Pravnik i direktor Banjalučkog centra za ljudska prava Dejan Lučka, koji inače živi u Beogradu, u razgovoru za “Vreme” naglašava kako su “napadi i uvrede na ljude koji su dolazili na glasanje kontraproduktivni, te bi tu energiju trebalo usmjeriti na krivce za takvu situaciju ukoliko je došlo do nezakonitosti. Međutim, shvatljiv je i bijes određenih ljudi, problem je što se prelazi linija civilizovanosti. Sa druge strane, napad na protivnike vlasti su konstanta koja se dešava, a uvrede prema ljudima iz Republike Srpske samo daju materijal ljudima oko vlasti za dodatne napade”.

Na izborne nepravilnosti ukazali su domaći i strani posmatrači, a jedna od krupnijih zamjerki odnosi se upravo na dolazak građana iz Bosne i Hercegovine na glasanje u Beograd. Za opoziciju u Beogradu, državljani BiH koji su dovoženi da glasaju na izborima u glavnom gradu Srbije su zloupotrijebili dvojno državljanstvo i doprinijeli pobjedi Srpske napredne stranke iako ne žive u Beogradu.

Brojka kojom je u izbornoj noći baratala opozicija sasvim sigurno je prenapuhana, političke igranke prelomile su se u javnom prostoru preko leđa “nesretnih rođaka iz provincije”, koji su po ko zna koji put bili puki instrument u rukama moćnika. Ali problem je sistemski i nalazi se u sferi izrugivanja pravnoj državi, te međusobnim političkim dogovorima aktuelnih vlasti dvije države. Za Aleksandra Vučića riječ je o zanemarljivom broju, koji ima simboličko značenje, te taj broj ne može, prema njemu, da utiče na rezultate izbora.

Na drugoj strani, Nebojša Vukanović iz Liste za pravdu i red jedini je političar iz Republike Srpske koji nije podržao aktuelnu vlast u Srbiji i koji je kritikovao u više navrata zloupotrebu ovog biračkog prava, kaže da je “davanjem legitimiteta izvozu, uvozu i organizovanom prevozu glasača, otvorena Pandorina kutija. Ako Vučić uzvrati na isti način Dodiku, koga snažno podržava jedanaest godina, biće onemogućene demokratske promjene u Srpskoj za dugo vremena iako režim nema podršku većine naroda”.

Za Vukanovića nije moralno da on iz Trebinja odlučuje ko će biti gradonačelnik Beograda ili Novog Sada.

Dejan Lučka kaže da se može govoriti o prekrajanju izborne volje građana ukoliko se ispostavi tačnim da su postojali organizovani masovni dolasci ljudi iz Republike Srpske u Beograd na glasanje, a ti ljudi nemaju zakonito prebivalište u prestonici Srbije ili im je ono nezakonito dato; kako zapravo ne žive u Beogradu ili nisu upisani na pravilan način u birački spisak.

“Sve to kako bi se situacija u Beogradu prikazala drugačijom nego što jeste. Naravno, za takvo što je potrebno dostaviti dokaze i provesti procedure u skladu sa zakonom”, ističe Lučka.

Izborne noćne more kako u Srbiji tako i u Bosni i Hercegovini sistemski su problemi, nikako pojave na nivou incidenta. Kad kažete – da, jeste se kralo, kraduckalo, ali to ne utiče na izborni rezultat ili kako broj “sumnjivih” lica glasača iz Republike Srpske nije mogao uticati bitnije na izborne rezultate, zanemarujete jednu bitnu stvar – krađa i prevara su krivična djela zbog kojih se ide u zatvor, ne zasjeda u udobne fotelje. Fiktivne prijave, organizovano dovoženje glasača u mjesto prebivališta u kojem ne znaju ni gdje im je ulica u kojoj stanuju, izborni su inženjering i sastavni su dio identiteta izbornih procesa, koji niti su demokratski niti fer.

Stepen demokratije određuju oni koji su na vlasti, a kontrolišu sve poluge društva, sve institucije i dobar dio glava sopstvenih građana.