Krećem biciklom iz Stancije Menegeti, mog sada već redovnog letnjeg utočišta u Istri, ka drevnom gradiću Bale, udaljenom 10 kilometara po valovitom terenu.

Dvojezična (hrvatski i italijanski) tabla na ulazu u mesto (Bale / Valle) najavljuje njegov multikulturalni milje. Prema poslednjem popisu, u mestu živi 48 odsto Hrvata, 39 odsto Italijana i jedan broj Srba, Mađara, Slovenaca i onih koji se regionalno izjašnjavaju kao Istrijani.

U centru gradića je Palača Soardo-Bembo, sedište Zajednice Italijana. Nalazi se iznad gradskih vrata i između dve kule odbrambenih zidina, sagrađena za porodicu Soardo, da bi je kasnije preuzela porodica Bembo. Palača Soardo-Bembo je najznačajnija građevina Bala, a pažnju prolaznika pleni lepotom svoje gotičko-renesansne fasade, koja je nedavno obnovljena. Tokom vekova menjala je namenu i vlasnike – od utvrđene građevine s odbrambenom funkcijom do elitnog stambenog objekta, a prilikom nedavne restauracije otvoreni su izvorni prozori na bočnim kulama koji su bili zazidani. Sada se u prizemlju nalazi zanimljiva izložba 120 crno-belih fotografija meštana Bala, uglavnom Italijana između dva rata – preko 150 godina istorije, običaja i tradicije ovog mesta koje je prikazala autorka Gigliola Cnapich, a na prvom spratu je drugi izložbeni prostor i kafić sa balkonom koji gleda na trg i Gradsku kuću.

Pored Palače, u Jazz-konobi “Kamene priče” poručujem kafu a konobarica mi donosi i bucolaj, tradicionalni istarski kolač koji se priprema za Uskrs, ali i u drugim svečanim prilikama. Mekano i sočno slatko pecivo sa zanosnim mirisom, koje kad se ispeče umače u vruće mleko sa vanilom kako bi dugo ostalo mekano. Sladim se bucolajima i gorčom kafom dok čitam da je ovde Kazanova, slavni zavodnik iz 18. veka, imao jednu od ljubavnih avantura i to sa tadašnjom vlasnicom Palače Soardo-Bembo, u čijem dvorištu sedimo.

I Vrsar, gradić na zapadnoj istarskoj obali, takođe se diči činjenicom da je Kazanova boravio u njemu, čak ga je i spomenuo u knjizi Historie de ma vie, (Povest mog života) u kojoj je u nekoliko tomova opisao svoje avanture. To je inspirisalo stanovnike Vrsara da osnuju “Casanovafest”, festival ljubavi i erotike, manifestaciju koja slavi istorijsku povezanost Kazanove i Vrsara i dokazuje da su ljubav i erotika neiscrpan izvor inspiracije i odlična tema za kreiranje turističke atrakcije. Organizatori vole da citiraju Kazanovinu rečenicu: ”Čovek koji želi da se edukuje mora čitati i putovati kako bi ispravljao sve što je naučio.” Od čitanja o Kazanovi prenuo me je zvuk klavira.

Kroz usku kamenitu ulicu dolazi se do župne crkve. Na misi je sveštenik naizmenično govorio na hrvatskom i italijanskom, na dva jezika je pevao i crkveni hor, a stekao sam utisak i da svi vernici u prepunoj crkvi govore (i pevaju) oba jezika. Po garderobi se vidi ko su turisti (u šorcevima i majicama poput mene), a ko meštani (u svečanim haljinama i odelima).

Župna crkva Pohođenja Blažene Djevice Marije Sv. Elizabeti impozantna je građevina od belog kamena izgrađena na ostacima bazilike iz 9. veka. Sagradio ju je Tomaso Bembo, gradonačelnik Bala 1891. Danas čuva kameni sarkofag ukrašen pleterom iz 9. veka, drveno raspelo, renesansni drveni reljefni poliptih, liturgijsko odelo i pribor iz 15. veka, kao i drveni kip Gospe od Mon Perina iz istog vremena. Mon Perin je, inače, naziv brežuljka na kojem su izgrađene Bale. Mnogi veruju da drveni kip ima čudotvornu moć, a legenda kazuje kako su jedne izuzetno sušne godine nakon molitvi pred kipom nad Bale došli oblaci i počela je padati jaka kiša koja je spasila mesto od posledica jake suše. Kiša je, priča legenda, padala samo u Balama, dok su sva okolna mesta ostala bez kišnih kapi.

U staroj jezgri Bala nadomak župne crkve nalazi se crkvica Sv. Duha, građena u 15. veku, od pravilnih kamenih blokova s kamenim pokrovom – škrilama. Njenu unutrašnjost krase freske Alberta iz Konstance. Uz uobičajene scene kristološkoga ciklusa majstor Albert slika i scenu Prestola milosti sa svecima. U blizini je i romanička Crkva Sv. Jelene (Elene). Iako se na prozoru na pročelju nalazi jevrejska Davidova zvezda, ovaj hram nikada nije bio sinagoga, što je prva pomisao mnogih posetilaca.

Pet kilometara duga staza, od Bala prema moru, svojevrsna je galerija monumentalnih skulptura, kojom se odaje počast velikim umovima sveta. Nazvana je Bulevar svetskih genija. To su radovi studenata akademija likovne i primenjene umetnosti iz Venecije, Bolonje, Milana, Torina, Rijeke i Zagreba, koji su svojim talentom istarski kamen pretvorili u impresivna umetnička dela. Na svakih stotinjak metara postavljeni su spomenici Aristotelu, Ajnštajnu, Darvinu, Mandeli, Kolumbu, Tesli, Dizniju…

Umesto u Menegeti, otišao sam ka plaži u Barbarigi. Nakon plivanja pokušao sam da operem sa sebe slanu vodu, ali me je dočekao suv tuš i obaveštenje okačeno na slavinu: “Zbog nazapamćene suše Istarska županija je uvela restrikcije vode”.