Usled promene režima u Kini 1949. godine i formiranja Narodne Republike Kine, dotadašnja vlada Republike Kine se preselila na Tajvan, ostrvo udaljeno oko 180 kilometara od kineske jugoistočne obale. Trvenja između dveju vlada bila su, pre svega, ideološke prirode – jedna je pledirala na republikanske tekovine, a druga je bila nova, revolucionarna, komunistička vlast. Imajući u vidu da je Kina bila jedna od originalnih članica, osnivača Ujedinjenih nacija (UN), te stalna članica Saveta bezbednosti UN-a, bilo je izuzetno važno koja će od dve navedene vlade imati stolicu u UN sa pločicom “Kina”. U prvo vreme, zapravo od samog nastanka UN-a, 1945. godine, pa do usvajanja Rezolucije Generalne skupštine UN-a br. 2758 (XXVI), 25. oktobra 1971. godine, vlada na Tajvanu bila je nosilac kontinuiteta i predstavljala je Kinu u UN.

Međutim, od usvajanja navedene rezolucije, situacija se promenila. Kontinentalni i komunistički deo Kine, koji je višestruko mnogoljudniji (1,4 milijarde stanovnika u poređenju sa 23,9 miliona na Tajvanu) i teritorijalno znatno veći (9,6 miliona kvadratnih kilometara, dok je površina Tajvana 36.193 km2), odneo je prevagu u borbi za priznanje legaliteta i legitimiteta kineske vlade i predstavljanje Kine u svetu. Taj višegodišnji proces odvijao se u hladnoratovskoj atmosferi i trvenju između dva bloka – Istočnog, komunističkog i Zapadnog, kapitalističkog.

Pošto je dugo bio odvojen od kontinentalnog dela Kine, Tajvan je nastavio život gotovo kao potpuno samostalna zemlja, faktički sa svim neophodnim elementima države – teritorijom, stanovništvom i državnom vlašću. Problem je ostao na pravnom terenu u pogledu priznanja nezavisnosti, te Tajvan danas ima pune diplomatske odnose sa samo 13 država članica UN-a, Vatikanom i jednom nepriznatom državom (Somalilend). Međutim, tajvanske vlasti održavaju mrežu nezvaničnih kontakata sa velikim brojem razvijenih država i organizacija, a Sjedinjene Američke Države, s vremena na vreme, naglašavaju blizak odnos i saosećajnost sa politikom i stavovima vlasti u Tajpeju, istina, često u situacijama zategnutosti na relaciji Peking–Tajpej. Trenutna kriza, izazvana nedavnom posetom delegacije američkog Kongresa predvođenom predsedavajućom Nensi Pelosi, samo je primer u nizu.

Kada je vlastima u Pekingu priznala kontinuitet članstva od 1945. godine, međunarodna zajednica je Tajvan stavila u delikatnu situaciju – primat koji je Tajpej imao usled toga što je smatran predstavnikom Kine, bio je na terenu prava posmatran kao pitanje međunarodnopravnog priznanja vlade. Međutim, odustajanje od davanja primata vlastima u Tajpeju, pored toga što je ostrvska vlada izgubila kontinuitet, dovelo je Tajvan u situaciju da sada (p)ostane nepriznat kao država, odnosno da bude posmatran kao deo Kine. To se nimalo nije svidelo ni građanima niti vlastima na Tajvanu.

RAZVOJ TAJVANA

Priznavanje vladi u Pekingu da predstavlja Kinu u UN i da ta Kina bude posmatrana kao originalni član UN-a, za posledicu je imalo da Tajvan ostane nepriznat kao država i da mu bude onemogućeno da bude primljen u članstvo u UN. Stoga se često dostignuća Tajvana ne mogu naći u statističkim biltenima međunarodnih organizacija i uporediti sa ostalim državama u svetu. Tako je indeks humanog razvoja (IHR) za Tajvan, koji je izuzetno visok (0,916) i na nivou je Luksemburga i Južne Koreje, izostavljen u zvaničnom izveštaju UN-a. Naknadno ga je izračunao tajvanski Zavod za statistiku i vrlo moguće – precenio. Kako god bilo, ovaj pokazatelj kaže da je Tajvan razvijeniji i od Pekinga i od Šangaja, kineskih gradova sa najvišim IHR, mada ne i od njenih specijalnih administrativnih oblasti, Hongkonga i Makaa.

Tajvan je jedan od četiri takozvana Mala azijska tigra (kontinentalna odrednica u svrhu distanciranja od ovog našeg “ekonomskog tigra”), u koje još spadaju i Hongkong, Južna Koreja i Singapur. Oni su poznati po izuzetno brzom ekonomskom razvoju, koji je trajao od početka šezdesetih do devedesetih godina prošlog veka. Nekada španska, holandska, a potom i japanska kolonija, Tajvan je krajem 1940-ih, kada je Kuomintang sa više od milion vojnika i civila izbegao sa kontinentalnog dela Kine, bio siromašno ostrvo. Usledila je izdašna američka ekonomska pomoć, koja je trajala do 1965. godine kada su se SAD uključile u vijetnamski rat. Tajvan je tada bio važan logistički centar za američku vojsku, a brodovi koji su stizali puni vojne opreme i zaliha nisu se vraćali prazni preko Tihog okeana. Dalje mudro ulaganje u industriju (čuveno “made in Taiwan”) i infrastrukturu, kao i zemljišne reforme, postavile su ovo ostrvo među tridesetak najrazvijenijih (priznatih i nepriznatih) država na svetu.

Želja da se očuva sistem koji je doveo do stvaranja visokog životnog standarda na Ostrvu, glavni je motiv većine stanovnika Tajvana da se distanciraju od Kine. Prema istraživanjima javnog mnjenja koje Nacionalni univerziteta Čengči redovno sprovodi, većina Tajvanaca je za održanje trenutnog statusa kvo, dok je mali procenat onih koji žele potpunu nezavisnost (5,1 odsto) ili ujedinjenje sa Kinom (1,3 odsto). Kako se Ostrvo nalazi između kineskog čekića i američkog nakovnja, ulaganje u vojsku i odbrambenu industriju je imperativ. Pored već ogromnog vojnog budžeta (17 milijardi američkih dolara za 2022. godinu), tajvanski parlament je početkom ove godine usvojio zakon o dodatnih 8,7 milijardi dolara koje će biti potrošene na nabavku vojne opreme u narednih pet godina.

OSNOVNA DEMOGRAFSKA STATISTIKA

Na Tajvanu se često postavlja i pitanje o brojnosti nacije. Zato je pozitivno primljena nedavna vest koju je objavilo Ministarstvo unutrašnjih poslova, a koja kaže da je jul bio prvi mesec u kome je zabeležen porast stanovnika još od početka 2020. godine. Kada se podaci malo bolje analiziraju, vidi se, ipak, da je imigracija, u kojoj dominiraju Indonežani, Vijetnamci, Filipinci i Tajlađani, donela taj populacioni porast jer je prirodni priraštaj i dalje negativan – zabeležen je veći broj smrtnih slučajeva nego novorođenih.

Uopšteno govoreći, stanovništvo Tajvana se udvostručilo u periodu od sredine 1950-ih do 1980. godine kada je na popisu registrovano 18 miliona ostrvljana. Potom je do početka ovog veka nastavljen stabilan rast populacije iako je prirodni priraštaj nastavio vrtoglavo da pada. Ulaganje u zdravstvo i višedecenijsko vođenje odgovorne socijalne politike uticalo je na značajan porast dugovečnosti lokalnog stanovništva. Pad broja novorođenih pratio je i pad broja umrlih, tako da je do skoro prirodni priraštaj bio pozitivan.

Nizak fertilitet je nešto što je karakteristično za sva razvijena društva. Tajvan je u kratkom vremenskom periodu prešao put od zemlje sa izuzetno visokom stopom ukupnog fertiliteta (SUF) od preko sedmoro rođene dece po ženi sa početka pedesetih godina prošlog veka, do pada ispod stope proste reprodukcije stanovništva, koja u teoriji zahteva najmanje 2,1 rođeno dete po ženi. SUF je dalje nastavio da pada dosežući istorijski minimum od manje od jednog deteta po ženi 2010. godine, a prema poslednjim podacima, taj broj je sada oko 1,2.

Sve navedeno neminovno je uticalo na starosnu strukturu Ostrva. Očekuje se da do 2034. godine polovina Tajvanaca bude stara 50 i više godina. U poslednje četiri decenije, udeo starih (65 godina i više) se gotovo učetvorostručio, dok je mladih opao za oko 2,5 puta. Iako je procenat radnosposobnog stanovništva (starosti od 15 do 64 godine) porastao sa 63,6 odsto na 71,4 odsto, došlo je i do starenja ovog dela populacije. Naime, značajno je porastao udeo starijeg radnosposobnog stanovništva u odnosu na mlađe (od 15 do 34 godine starosti). Ova populacija je bitna za lokalne oružane snage, a američki “Tajm” je u maju preneo zabrinutost tajvanskih vojnih rezervista, koji broje 1,65 miliona civila, da nisu dovoljno dobro obučeni i pripremljeni za eventualni sukob sa Kinom.

Lokalni zvaničnici još snažnije najavljuju mere koje će podstaći rađanje mada je Vlada i pre ove krize prepoznala demografske probleme sa kojima se suočava. Jedna od poslednjih mera bila je povećanje dečijeg dodatka za mališane starosti od dve do pet godina, ali uzrok niskog nataliteta na Tajvanu nije (samo) ekonomski, već ga treba tražiti i u načinu života na koji su se navikle mlađe generacije. Zanemarujući činjenicu da je Kina u ponedeljak otpočela najnovije vojne vežbe oko Ostrva i vodeći se samo demografskim činjenicama, može se reći kako je sada kasno za mere podizanja nataliteta. Ostaje jedino masovna imigracija kao rešenje za ostarelu tajvansku populaciju, ali i ona zahteva vreme i ne dolazi bez izazova.

Gustina naseljenosti Tajvana

autor: alasdair rae / softver: aerialod

Stanovništvo Ostrva je koncentrisano na obalama Tajvanskog moreuza, tu se nalaze najmnogoljudniji tajvanski gradovi, a ovakva populaciona distribucija uslovljena je reljefom ostrva.

izvor podataka: ghs_pop_eu